غلامرضا مصباحی مقدم، رئیس کمیته فقهی بازار سرمایه در گفتگو با خبرنگار مهر، در خصوص نقش ۱۵ ساله بورس کالا در اقتصاد کشور، گفت: بورس کالای ایران به عنوان بستری شفاف و قانونمند، ویژگی‌هایی دارد که طی سالهای گذشته به رشد و پیشرفت اقتصادی و تولید کشور کمک شایانی کرده است. در وهله نخست، سازوکار بورس کالا به روش‌های سنتی معامله کالاها همچون سیستم حواله و سهمیه‌ای پایان داد که همین اتفاق، به حذف بخش بزرگی از فسادها در بازار کالاها منجر شد.

وی افزود: در واقع، انتقال معاملات به بستری شفاف و الکترونیکی که آمار معاملات آن اعم از میزان عرضه، تقاضا، قیمت و کیفیت محصول برای همگان در دسترس است، یک منبع اطلاعاتی را برای کشور فراهم کرده که امروز، همه صنایع برای تحلیل و معرفی ظرفیت‌های صنعت خود از این آمارها استفاده می‌کنند.

به گفته مصباحی مقدم، این شفافیت اطلاعاتی در شرایطی است که در گذشته هیچ آماری از معاملات کالاها و مواد اولیه وجود نداشت؛ نه عرضه و تقاضایی مشخص بود، نه قیمتی به درستی کشف می‌شد و نه نحوه فروش محصولات به خریداران عیان بود. به این ترتیب باید قدر آمارهایی که بورس کالا طی این سال‌ها به سهولت در اختیار همگان قرار داده است را بدانیم و برای ورود کالاها و شرکتهای جدید به این بورس برای بزرگ شدن سطح دایره این اطلاعات تلاش کنیم.

این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، اظهار داشت: جدای از بحث مهم شفافیت، از دیگر ویژگی‌های بورس، پذیرش کالاهای استاندارد است. در واقع کالایی که استاندارد نباشد، قابل عرضه در بورس نیست و به این ترتیب هر شرکتی که محصولش در بورس عرضه می‌شود به نوعی استانداردهای کیفی را در تولید محصول رعایت کرده است.

وی عنوان کرد: دستاورد دیگری که بورس کالا برای اقتصاد به ارمغان آورده، رقابت است. ما در معاملات بورس کالا شاهد یک رقابت واقعی و شفاف بین عرضه کنندگان و تقاضا کنندگان هستیم که این رقابت باعث می‌شود بهترین و واقعی‌ترین قیمت شکل بگیرد. در واقع بستر بورس این شرایط را مهیا کرده که قیمتها برای تولیدکنندگان قابل پیش بینی باشد که طبعاً تولیدکننده براساس این پیش بینی‌ها، اقدام به تولید می‌کند. همچنین نکته حائز اهمیت دیگر این است که با ورود کالاها در بورس، رانتها و واسطه‌های پرنفوذ از مبادلات تا حد زیادی حذف شده است. در واقع در گذشته یک سری روابط به جای ضوابط و قانون برقرار بود که امروز با شفاف شدن روند معاملات، امکان تصرف در معاملات وجود ندارد.

قیمت‌گذاری کالاها، ایجادکننده رانت

‌رئیس کمیته فقهی بازار سرمایه در پاسخ به این پرسش که دیدگاه شما در خصوص قیمت گذاری کالاها چیست؟ گفت: اصولاً قیمت گذاری به ایجاد رانت منتهی می‌شود. رانت در جایی شکل می‌گیرد که دو قیمت در بازار باشد؛ یک قیمت بازار و دیگری، قیمتی است که دولت به صورت دستوری و با هدف حمایت از مصرف کننده تعیین کرده و به بنگاه‌ها تکلیف می‌کند که آن قیمت را رعایت کند.

وی افزود: همین دوگانگی قیمت باعث می‌شود تا زمینه رانت و سو استفاده در بازار بروز کند و نظم معاملات برهم بخورد. در سمت عرضه، تولیدکنندگان که اجبار به ارزان فروشی محصولشان را دارند، از میزان عرضه خود می‌کاهند تا بتوانند بخشی از محصولاتشان را با قیمت بازار به فروش برسانند. از طرف دیگر عده زیادی نیز به صف خرید محصول ارزان قیمت می‌روند و با ایجاد تقاضای کاذب، التهاب در بازار اوج می‌گیرد.

به گفته مصباحی مقدم، تجربه نشان داده است که بازار هیچگاه با قیمتهای مصنوعی و غیرواقعی به تعادل نمی‌رسد و در التهاب ماه‌های اخیر نیز قیمت گذاری کالاها هیچ سودی برای تولیدکنندگان، مردم و مصرف کنندگان نداشت. با این تفاسیر در مورد عرضه کالاها در بورس باید توجه کرد که عموماً کالاها به مقدار کافی در داخل کشور تولید می‌شود به این ترتیب وجود بستری رقابتی و به دور از دستور، یک ضرورت است و هیچ مکانیسم دیگری نمی‌توان همانند بورس کالا، زمینه شفافیت و رقابت معاملات را فراهم کند.

فشار ویژه خواران

‌این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در ادامه به وجود برخی مقاومت‌ها برای عرضه برخی محصولات در بورس کالا اشاره کرد و گفت: عده‌ای هستند که آشنایی نسبت به سازوکار بورس کالا ندارند که برای این دسته، آموزش و فرهنگسازی لازم است. اما بنده نام بخشی از افرادی که با معاملات کالاها در بورس مخالف هستند را ویژه خواران می‌گذارم؛ کسانی که سعی دارند با ایجاد بنگاههای انحصاری و قدرت چانه زنی بالا، اقدام به ویژه خواری کنند در مواقع گوناگون و به بهانه‌های مختلف به دنبال تضعیف بورس هستند.

مصباحی مقدم گفت: این عده همواره باید مراقبت شوند، چراکه اگر به آنها مجال دهیم با استفاده از توانایی‌های مالی و اقتصادی دارند به سرعت بازار را در انحصار خودشان می‌گیرند.

مرجعیت قیمت در منطقه

‌رئیس کمیته فقهی بازار سرمایه در بخش پایانی گفت و گو به چشم انداز بورس کالا در سال‌های پیش رو اشاره کرد و گفت: از اهداف اصلی بورس کالا، تبدیل شدن به مرجع قیمت برخی محصولات باکیفیت ایرانی در منطقه است که برای تحقق این مهم، باید تولیدکنندگان اصلی و بزرگ ما به طور مستمر اقدام به عرضه محصولات در تالار داخلی و سپس تالار صادراتی بورس کالا کنند تا رفته رفته عرضه محصولات با کیفیت و با استاندارد بالا از طریق بورس کالا انجام شود و با بازاریابی لازم، خریداران خارجی برای خرید اقدام به ثبت سفارش در بورس کالای ایران کنند.

وی گفت: اگر به ظرفیت‌های داخلی باور داشته باشیم، می‌توانیم مسیر توسعه بورس‌های کالایی دنیا را که امروز مرجع تعیین نرخ بسیاری از کالاها در سطح جهانی هستند، برویم.