نوش آفرین مومن واقفی، کارشناس حوزه فناوری بانکی

شتاب تحولات فناوری، ورود بازیگران جدید به صنعت بانکی و انتظارات چالش‌برانگیز مشتریان هوشمند، سال‌های مهم و تأثیرگذاری را پیش روی صنعت رقم خواهند زد و در این فضای پرتحول، مزیت رقابتی بلندمدت به توانایی بانک‌ها و شرکت‌های فعال در صنعت در خلق مدل‌های کسب و کار هوشمند مبتنی بر کلان‌روندها وابسته خواهد بود.

در تقسیم‌بندی فناوری‌های تأثیرگذار در صنعت بانکی در سال 2022 در دنیا همچنان فناوری‌ها و روندهای مرتبط با افتتاح حساب دیجیتال(Digital account opening)، بانکداری باز مبتنی بر APIها، پرداخت‌های فرد به فرد (P2P payments) و رایانش ابری (Cloud Computing) در صدر توجه هستند؛ ولی روندها و فناوری‌های مهم دیگری نیز نظیر چت‌بات‌ها (Chatbots)، یادگیری ماشینی (Machine learning و فرایند درخواست و اعطا تسهیلات دیجیتال (Digital loan origination) مورد تأکید ویژۀ متخصصان صنعت در سال 2022 هستند.

فناوری های ديجيتال

فناوری‌های مرتبط با افتتاح حساب دیجیتال نظیر احراز هویت دیجیتال، امضای دیجیتال و نظایر آن در چند سال اخیر همواره در صدر فناوری‌های مورد توجه در صنعت بانکی بوده‌اند. این سرویس و بهره‌گیری از فناوری‌های دیجیتال مرتبط با آن دیگر نه یک انتخاب در راستای مزیت رقابتی که نوعی الزام است که مشتری انتظار دارد در سبد خدمات همه بانک‌ها مشاهده شود.

این روزها امکان دسترسی از هر جا و در هر زمان به سرویس‌های پایه بانکی و دریافت سرویس‌های بانک از یک شعبه مجازی، کمترین انتظار مشتری در تجربه استفاده از خدمات بانکی است و این روند در بین بانک‌های کشور نیز مشاهده می‌شود.

بانکداری باز

بانکداری باز نیز از موارد دیگری است که از سال 2019 در صدر روندهای مهم و تأثیرگذار بوده است. متأسفانه در این زمینه کاستی‌های جدی در کشور وجود دارد و هنوز در جایگاه قابل قبولی قرار نداریم.

علت اصلی عدم توسعه بانکداری باز به چالش زیرساخت‌های بانک‌ها در حوزه کربنکینگ و خدمات یکپارچه بازمی‌گردد و این امر در آینده‌ای نزدیک بحث تحول دیجیتال را نیز با چالش مواجه خواهد کرد.

جدا از بحث نبود فوندانسیون لازم برای توسعه بانکداری باز، چالش‌های جدی شبکه پرداخت و مدل کارمزدی آن و تمرکز جدی بر توسعه سرویس‌های مبتنی بر تراکنش‌های کارتی از چالش‌های دیگری است که حتی در لایه مدل‌های کسب و کار موفق در حوزه بانکداری باز نیز روند را در کشور با چالش مواجه کرده است و متأسفانه دورنمایی از اقدام مؤثر از سمت سیاست‌گذاران این حوزه نیز در کشور به چشم نمی‌خورد.

پرداخت لحظه ای

پرداخت فرد به فرد مبتنی بر حساب و بر اساس زیرساخت‌های پرداخت لحظه‌ای(Instant payment) نیز همچنان در دنیا روند مؤثری در سال 2022 لحاظ می‌شود و بانک‌های بزرگ دنیا در این حوزه سرمایه‌گذاری می‌کنند و APIهای مربوط به آن را در اختیار شرکت‌های فعال در حوزه صنعت بانکی قرار می‌دهند؛ البته در این روند نیز در کشور کاستی‌های جدی مشاهده می‌شود که به آن اشاره شد.

رایانش ابری

بحث رایانش ابری نیز در صنعت بانکی در دنیا جایگاه ویژه‌ای دارد که در ایران هنوز مورد توجه نیست و متأسفانه همچنان بخشنامه‌هایی با همان رویکرد سنتی به بانک‌های کشور ابلاغ می‌شود که مراکز داده اختصاصی خود را توسعه دهند.

این در حالی است که روند در صنعت بانکی در دنیا استفاده همزمان از چندین زیرساخت‌ رایانش ابری در راستای ایجاد تاب‌آوری و پایداری سرویس است. طبق گزارشی از اکسنچر (Accenture) بیش از 60 درصد بانک‌ها در دنیا، استراتژی استفاده از چند ارائه‌دهندة سرویس رایانش ابری را برای ارائة خدمات پایدار در دستور کار دارند.

هوش مصنوعی

اما فناوری هوش مصنوعی، استراتژیک‌ترین فناوری در روند آتی صنعت است که پایه بسیاری از روندهای مهم محسوب می‌شود. بهره‌برداری از چت‌بات‌ها با استفاده از هوش مصنوعی تعاملی از مزیت‌های رقابتی اصلی بانک‌ها در آینده‌ای نزدیک به شمار می‌آید. این انتظار وجود دارد که کمی عمل‌گراتر تحقق عینی این فناوری را به زودی مشاهده کنیم.

چت‌بات‌های جدید نه فقط در حوزه فروش و بازاریابی که در کل مراحل نیاز مشتری از افتتاح حساب گرفته تا مشاوره در حوزه سرمایه‌گذاری فعالیت خواهند داشت. چت‌بات‌های جدید قسمتی از استراتژی‌های مدیریت داده برای بانک خواهند بود؛ چرا که در مدل تعامل سنتی امداد مشتریان بانک‌ها با مشتری، داده‌ها ناقص جمع‌آوری می‌شوند و فضای ارزشمند تحلیل و بهره‌برداری از داده از بین می‌رود.

چت‌بات‌ها محور بانکداری هوشمند هستند که امکان خلق فرصت‌های جدید و شخصی‌سازی تعاملات با مشتری را فراهم خواهند کرد.

بهره‌برداری از ابزارهای یادگیری ماشینی (Machine Learning) و فناوری‌های مرتبط با آن در سال 2022 به تکامل بیشتری خواهد رسید. نیازهای جدی در صنعت مطرح است که پیشران این فناوری در صنعت بانکی هستند.

در این زمینه می‌توان به مدیریت ریسک و تقلب و نیز امنیت سایبری اشاره کرد. مورد دیگر استفاده از این ابزار در بحث مدل‌سازی اعتباری (credit Modelling) است که به بانک‌ها در تصمیم‌گیری در فضای سرمایه‌گذاری‌ها و مشارکت‌های استراتژیک کمک می‌کند.

فناوری بلاکچین

در سال قبل بانک‌ها در مورد فناوری بلاک‌چین و استفاده از رمزارزها سرمایه‌گذاری‌هایی داشته‌اند و این روند در سال 2022 نیز ادامه خواهد داشت. هر چند پیش‌بینی می‌شود کاربردهای نوآورانه از این فناوری را در سال 2022 مشاهده کنیم؛ ولی پتانسیل واقعی این فناوری در ترکیب با فناوری‌های دیگری نظیر هوش مصنوعی و کاربرد پول دیجیتال در سال‌های بعد به اثبات خواهد رسید.

هر چند روندها و فناوری‌های اشاره‌شده در آینده صنعت بانکی نقشی جدی خواهند داشت؛ اما تحولات دیجیتال بنیادی در صنعت با شکل‌گیری زیست‌بوم‌هایی خواهد بود که از ترکیب و یکپارچه‌سازی این روندها به خلق سرویس‌های ارزش افزوده یکتا برسند. این تحولات بیش از فناوری نیازمند تغییر در ذهنیت صاحبان کسب و کار بانکی است تا به دور از فناوری‌زدگی با خلق مدل‌های جدید کسب و کار در مسیر تحول دیجیتال قرار گیرند. بدون تحول مدل کسب و کار بانک‌ها، همچنان با همان بانک‌های سنتی مواجه هستیم که صرفاً ویترین جدیدی ارائه می‌دهند.