حساب اجاره ای راهی مطمئن برای فرار مالیاتی و دور زدن قوانین مالیاتی است. شناسایی این حساب ها به دلیل تعداد بالای آن‌ها و عمر کم، امری پیچیده و مشکل به نظر می‌رسد؛ اما با همین دو ویژگی می‌توان حساب‌های اجاره‌ای را شناسایی کرد.

حساب اجاره ای بستری امن برای انواع فرار مالیاتی

عدم تفکیک حساب های اجاره ای از حساب های سالم، باعث شده بسیاری از انواع فرارهای مالیاتی در این بستر انجام شود. به طور مثال افرادی که قصد فرار مالیاتی در کار تجارت داشته باشند با صرف هزینه اندک ماهیانه و اعتبار سازی برای حساب ها، از طریق گواهی تمکن مالی برای افراد با سطح درآمد پایین و طبقه عموما مستضعف جامعه، اقدام به فرار مالیاتی گسترده و ایجاد بدهی مالیاتی سنگین برای صاحبان کارت های بازرگانی و حساب های اجاره ای می‌کنند.

میزان فرار مالیاتی کارت های بازرگانی به نقل از رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. مشکل اصلی در این زمینه در واقع کارت‌های بازرگانی یک سال مصرف هستند. كارت بازرگاني يك سال مصرف اصطلاحاً به كارت‌هايي گفته مي‌شود كه توسط اشخاص بي‌تجربه در امر تجارت براي اولين بار اخذ شده كه در ازاي دريافت مبالغي ناچيز در اختيار تجار قرار مي‌گيرد. طبيعتاً اين گونه كارتها تا زمان تمديد اعتبار مشكلي نداشته و تجاري كه به هر دليل اقدام به استفاده از كارت‌هاي فوق مي‌نمايند، امور بازرگاني خود را با آن انجام داده و نيازي به پرداخت ماليات و تعهدات بيمه وجود نخواهد داشت. مطابق برخي آمارها كارتهاي بازرگاني يكسال مصرف طي يكسال فعاليت خود، به طور متوسط ۹۰ برابركارتهايي كه تمديد مي‌شوند، واردات انجام مي‌دهند.[۱]

اجاره کارت بازرگانی به بازار غیر رسمی منتقل شده است

بعد از ممنوع شدن وکالت کارت بازرگانی در دفاتر اسناد رسمی و جرم انگاری آن در سال ۹۹ بازار کارت‌های اجاره‌ای نه تنها متوقف نشد، بلکه به شکل غیر رسمی و غیر مستند[۲] با قدرت به کار خود ادامه داد. در واقع افراد به صورت غیر مکتوب و غیر مستند با یکدیگر به توافق می‌رسند که در ازای مبلغ ماهانه یا هفتگی، کارت بازرگانی خود را اجاره دهند.

اجاره کنندگان کارت ها در حال حاضر نیز مدیریت حساب های افراد را با وکالت نامه رسمی به عهده می گیرند و به وسیله آن ها انواع فرار مالیاتی را مرتکب می‌شوند که اجاره کارت بازرگانی تنها نمونه‌ای از آن‌ است.

حساب اجاره ای را چگونه می‌توان شناسایی کرد؟

دو اقدام مهم در زمینه شناسایی حساب اجاره ای وجود دارد که در ادامه تشریح شده است.

داده کاوی و تفکیک الگوریتم حساب های سالم از حساب اجاره ای: حساب اجاره ای دارای ویژگی هایی است که آن ها را از حساب های عادی افراد در جامعه مجزا می‌کند. باتوجه به اینکه افرادی که حساب های خود را اجاره می‌دهند از طبقات مستضعف و کم برخوردار جامعه هستند، رفتار حساب‌های شخصی آن‌ها از ابتدای افتتاح حساب به صورت تراکنش های محدود، مبالغ پایین، و عموما با مکان فیزیکی ثابت است. اما زمانی که شخص حساب خود را به جهت فرار مالیاتی، فیشینگ، سایت های قمار و … اجاره می‌دهد، رفتار تراکنش‌های حساب اجاره ای به مبالغ کلان، تراکنش های مشخص و پر تعداد در طول روز و با موقعیت های جغرافیایی مختلف تبدیل می شود. همچنین حساب های اجاره‌ای به جهت بدهی مالیاتی و عدم شناسایی پس از مدتی به حالت قبل بازگشته و اصطلاحا حساب سوخته محسوب می شود.

این مثال ساده ترین صورت تفکیک رفتار حساب‌های اجاره‌ای و سالم به صورت پیش فرض است. اما امروزه با الگوریتم های هوش مصنوعی و با استاندارد های Fraud detection[۳] که به راحتی قابل خریداری و یا حتی طراحی بومی است، می‌توان به شناسایی گسترده حساب‌های اجاره‌ای پرداخت.

Ravelin یکی از شرکت های پیش رو در زمینه استانداردهای Fraud detection است که به بیش از ۱۸۵ کشور خدمات تشخیص تقلب داده است. طبق آمار ارائه شده توسط Ravelin با گسترده شدن تجارت الکترونیک در جهان میزان تقلب در سیستم های بانکی، پرداخت و بیمه افزایش داشته است.

مهمترین راهکار این شرکت برای تشخیص تقلب، استفاده از الگوریتم ها و تکنولوژی یادگیری ماشین است. به طور ساده الگوهای تقلب به تناسب موقعیت جغرافیایی استخراج می شوند و آن ها با کمک هوش مصنوعی به رایانه هوش مالی معرفی شده و بدین شکل حساب های بانکی از لحاظ ریسک، طبقه بندی می شوند.

در شکل زیر نقاط آبی رنگ نزدیک به خط قرمز رفتار غیر مشکوک و سالم داشته اند، اما هرچه نقاط آبی رنگ از خط قرمز که الگوی تراکنش صادقانه و سالم است دورتر می شود، ریسک حساب بانکی به جهت تقلب بالاتر است.

راه‌اندازی سامانه اطلاعات شخص ثالث: متخلفان مالیاتی به جهت اجاره حساب‌های شخصی دیگران نیازمند وکالت نامه رسمی این افراد هستند تا بتوانند مدیریت حساب بانکی را در تمامی مراحل واریز و برداشت در دست داشته باشند. گلوگاه دفاتر ثبت اسناد جزئ بهترین راه‌ها برای شناسایی این گونه حساب‌‌ها است.

در این زمینه ضروریست دفاتر موظف شوند هرگونه «وکالت حساب» را به سازمان امور مالیاتی به صورت برخط در سامانه اطلاعات شخص ثالث ثبت کنند تا سازمان امور مالیاتی این اطلاعات را از حیث داشتن پرونده مالیاتی قبلی، حساب تجاری، گردش مالی، سوابق گمرکی، شرکت های ثبتی، انواع دارایی و … به صورت برخط و سیستمی بررسی کند و افرادی که مشکوک هستند را جزو مودیان پرریسک طبقه بندی کرده و جهت ارائه مستندات و توضیحات فراخوان کند.

پی نوشت:

[۱] آسیب‌شناسی وضعیت صدور کارت بازرگانی، مرکز پژوهشهای مجلس، تیر ۱۳۹۹

[۲] Unofficial Market

[۳] استاندارد تشخیص تقلب است که در سیستم های بانک داری نوین به جهت مقابله با فیشینگ و انواع تخلفات مالی استفاده می شود.

منبع: مسیر اقتصاد