چطور بورس، سودده‌ترین بازار ۱۰ سال اخیر ایران نام گرفت؟
طی چند سال اخیر که بازارهای مختلف دچار تلاطم و ارزش پول ملی تضعیف شده، چالش اصلی برای افرادی که سرمایه‌های راکد دارند این است که در کدام بازارها (طلا، ارز، مسکن، زمین، خودرو و…) سرمایه‌گذاری کنند تا بالاترین بازدهی را داشته باشد و از کاهش تدریجی ارزش دارایی‌هایی آنها جلوگیری کند. از طرف دیگر، […]
رشد 153 درصدی بورس طی یک‌سال
از نیمه دوم سال 96 که التهابات ارزی شروع شد، با کاهش ارزش پول و افزایش تورم در کنار کنشگران اقتصادی، برای افرادی که سرمایه‌های راکد داشتند نیز این موضوع مطرح بود که کدام بازارها برای سرمایه‌گذاری دارای بالاترین بازدهی هستند. در ابتدای سال 97 که التهابات ارزی به مرز خطرناکی رسیده بود، بازار ارز، طلا، سکه، مسکن و خودرو بیشترین جذابیت را برای سرمایه‌های سرگردان داشت، اما حالا با مدیریت التهابات ارزی و کاهش تدریجی نرخ تورم و همچنین مطرح‌شدن اخذ مالیات از بازارهای غیرمولد و از طرفی حاکم‌شدن رکود بر بخش‌هایی همچون مسکن و زمین، بازارهای مذکور حال و روز خوشی برای جذب سرمایه‌های سرگردان ندارند. با کاهش بازدهی بازارهای موازی، حالا بیش از یک‌سال است که بازار بورس با بازدهی بالایی که نسبت به بازارهای مذکور داشته، مورد اقبال سرمایه‌های خرد و کلان واقع شده است.
بر همین اساس حالا تقریبا روزی نیست که بورس تهران با آمارهای گاهی خوب و گاهی عجیبش، سرخط خبرهای رسانه‌ای نباشد و پیام‌هایی حول آن رد و بدل نشود. پیام‌ها و بحث‌هایی که عمده آنها به‌نوعی به‌دنبال مهارت‌های موفقیت و شناسایی سود بیشتر در این بازار است که لاجرم همه سرمایه‌گذاران و مخاطبان را ملزم به آشنایی با چارچوب‌های این بازار و تقویت دانش مالی خود می‌کند.بازار بورس در ایران اگرچه اساسا بدون توجه به نیازسنجی‌های اصلی یعنی مدیریت نقدینگی و تامین نقدینگی بخش‌های تولیدی شکل گرفته، اما به هر حال در سال‌های اخیر این بازار نشان داده جذابیت زیادی برای جذب سرمایه‌های سرگردان دارد. موضوعی که موجب شده بازار بورس اقبال خوبی به نقدینگی وارد شده از خود نشان داده و سودهای قابل اعتنایی به سرمایه‌گذاران خود در سهم‌ها و گروه‌های مناسب تقدیم کند؛ به‌طوری که طبق آمار اعلام‌شده، در 10 سال اخیر از میان6 بازار سرمایه‌گذاری، بورس با بازدهی 2382 درصدی در رتبه اول، سکه با بازدهی 1466 درصدی در رتبه دوم، ارز با بازدهی 1035 درصدی در رتبه سوم، مسکن با بازدهی 672 درصدی در رتبه چهارم، خودرو با بازدهی 587 درصدی در رتبه پنجم و سپرده بانکی نیز با بازدهی 516 درصدی در رتبه ششم قرار دارند.
همچنین در آمارهای سالانه به جذابیت روزافزون بازار بورس برمی‌خوریم، به‌طوری که طی یک‌سال اخیر نیز سکه طرح جدید و قدیم به ترتیب بازدهی 42 و 36 درصدی، دلار بازدهی 24 درصدی، مسکن بازدهی 69 درصدی و بورس بازدهی153 درصدی داشته است.بر این اساس با فروکش کردن بی‌ثباتی مالی نسبت به سال گذشته، بازار سکه و دلار که بازار هدف بسیاری از مردم برای حفظ ارزش دارایی‌هایشان است، مشاهده می‌شود که بازدهی آنها حتی کمتر از یک‌سوم تغییرات قیمتی شاخص بورس بوده است.
ورود به بورس چگونه است؟
بازار بورس به‌همراه بیمه و بانک، اضلاع اصلی اقتصاد یک کشور را تشکیل می‌دهند، اما از نظر میزان شناخت جامعه از این مثلث، بورس با تمام پیشرفت‌های اخیر همچنان ضلع کمتر شناخته‌شده در ایران است. در کشور ما با توجه به گستردگی نقش بانک‌ها در مراودات مالی و همچنین اهمیت و گسترش بحث بیمه به‌ویژه بیمه عمر، عامه مردم شناخت مناسبی از آنها پیدا کرده‌اند. همان‌طور که شما جهت افتتاح حساب بانکی به یکی از شعب بانک‌ها یا جهت اخذ خدمات بیمه به شعب شرکت‌های بیمه مراجعه می‌کنید، نیاز است برای بورس و آغاز سرمایه‌گذاری در آن به کارگزاری‌های مورد تایید سازمان بورس مراجعه کنید. درواقع کارگزارها، شخصیت‌های حقوقی‌ای هستند که در حکم وکیل شما و از سوی شما اقدام به سرمایه‌گذاری و خرید و فروش اوراق بهادار یا سایر خدمات در بازار سرمایه می‌کنند. همچنین بدون واسطه کارگزاران هیچ‌کس نمی‌تواند در بازار بورس فعالیت مستقیمی داشته باشد. اما اگر این‌گونه فعالیت‌ها با خلأ اطلاعاتی و مهارتی سرمایه‌گذاران همراه باشد، ممکن است بورس را تبدیل به تهدیدی برای پس‌اندازها و سرمایه‌گذاری‌های آنها کند.در همین زمینه توسعه صندوق‌های سرمایه‌گذاری در چند سال اخیر، سازوکاری برای پاسخگویی به همین ریسک به‌خصوص برای افراد مبتدی بوده است.
به عبارت دقیق‌تر، صندوق‌های سرمایه‌گذاری با ایفای نقش واسطه‌ای خود، سرمایه‌گذاری افراد غیرحرفه‌ای را از حالت مستقیمی که گفته شد به غیرمستقیم تبدیل می‌کنند و با تنوع سرمایه‌گذاری‌های خود، ریسک و بازده بازار سهام را برای آنها مساعدتر می‌کنند. به‌طور خلاصه اگر قصد سرمایه‌گذاری در بورس را دارید و از چند و چون این بازار آگاه نیستید و نمی‌خواهید سرمایه شما دچار زیان شود، صندوق‌های سرمایه‌گذاری بهترین گزینه برای تازه‌واردها به بورس هستند.
بازار بورس شامل چه بخش‌هایی است؟
اغب افراد یا حتی رسانه‌ها، هنگامی که از وضعیت بازار سهام صحبت می‌کنند، عمدتا به اعدادی خاص استناد می‌کنند. این اعداد خاص تحت‌عنوان شاخص، بیانگر شرایط کلی حاکم بر بازار سرمایه است که با هدف فراهم‌کردن فاکتوری برای تشخیص مسیر پیش‌روی بازار محاسبه می‌شود. اما گذشته از نحوه تحلیل این شاخص‌ها، آنچه در کشور ما به‌صورت رسمی به‌عنوان بازار سرمایه می‌شنوید، شامل چهار شرکت بورسی است. این بازارها شامل بورس، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی است که همگی تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار تهران فعالیت می‌کنند.نوع اول از انواع بورس در ایران، بازار بورس است که شرکت‌های پذیرفته‌شده در آن بر حسب شاخص‌های آماری همچون سودسازی، سهم شناور، میزان شفافیت و… در بازارهایی به‌نام بازار اول و دوم رتبه‌بندی می‌شود که بازار اول نیز خود از دو زیرمجموعه شامل تابلوی اصلی و فرعی تشکیل شده است.نوع دوم از انواع بازارهای بورس در ایران، فرابورس است. در تعریف جهانی فرابورس گفته می‌شود سهام شرکت‌هایی که شفافیت کافی یا وضعیت سودآوری مناسبی ندارند، میان خریداران و فروشندگان معامله می‌شود. اما در کشور ما این بازار براساس معیارهای تفکیکی به ۴ بازار اول، دوم، سوم و پایه (زرد، قرمز و نارنجی) تقسیم می‌شود.
سهام شرکت‌های فرابورسی در بازار اول و دوم اگرچه شفافیت کمتر یا سابقه معاملاتی کمتری دارند اما از نظر خریداران همچنان از شفافیت اطلاعاتی قابل‌قبولی برخوردارند. سهام بازار پایه فرابورسی هم که عمدتا شفافیت اطلاعاتی قابل‌قبولی ندارد، با تغییر قوانینی مواجه شد که کاهش و محدودیت دامنه نوسان، از مهم‌ترین آنها بود. به‌طور کلی بازار فرابورس نسبت به بورس تهران دارای شرایط ساده‌تری برای عضویت شرکت‌هاست و از نظر قوانین معاملاتی مانند نوسان مجاز روزانه و حجم مبنا نیز تفاوت‌هایی با آن دارد. در بخش سوم از انواع بورس در ایران به بورس کالا می‌رسیم که بازاری برای معامله انواع محصولات کشاورزی و صنعتی به‌صورت نقد، نسیه و سلف است. بازار انرژی که به‌عنوان جوان‌ترین بازار بورس و چهارمین بخش از بازار، حدودا هفت‌سالی است که فعالیت خود را آغاز کرده، هدف از معاملات خود را معامله هرگونه موردی که در ازای انرژی است مانند برق، نفت و گاز قرار داده است.
کدام صنایع بالاترین بازدهی را دارند؟
بعد از معرفی بازارها، معرفی صنایع موجود در بازار بورس ایران اولویت پیدا می‌کند. همان‌طور که گفته شد شرکت‌ها براساس تفکیک معیارهای خاص به عضویت بازارهای مختلف سهام درمی‌آیند و بعد تمامی آنها در صنعت مربوط به خود طبقه‌بندی می‌شوند. اما اهمیت شناخت صنایع و رصد آنها می‌تواند گام دومی برای تحلیل بازار و انتخاب سهم‌های مناسب باشد. درواقع می‌توانیم با قرار دادن شرایط کلی بازار و تحلیل شاخص به‌عنوان گام اول، با استناد به آن به‌سراغ صنایع و سهام مناسب برویم. به‌طور مثال زمانی که گفته می‌شود شاخص کل بازار سهام با رشد مواجه شده و شاخص کل هم‌وزن که در آن اندازه همه شرکت‌ها به‌صورت مساوی دیده می‌شود، منفی است، درمی‌یابیم که عمدتا این وضعیت شرکت‌های بزرگ بوده که شاخص کل را مثبت کرده است و در مقابل شرکت‌های کوچک با توجه به افت شاخص کل هم‌وزن، رشد مثبتی را تجربه نکرده‌اند. به این ترتیب اگرچه بررسی روند تغییرات شاخص کل می‌تواند وضعیت کلی بازار و بازدهی در این بازار را مشخص کند، اما به‌منظور انتخاب هرچه بهتر گزینه‌های سرمایه‌گذاری رصد صنایع نیز اهمیت پیدا می‌کند.
برای بررسی صنایع می‌توان از دو منظر به آنها نگاه کرد؛ نخست صنایع عمدتا بزرگی که دارای ارزش بالاتر و در نتیجه تاثیرگذاری بیشتر بر شاخص هستند و دوم مدنظر قرار دادن گروه‌هایی که دارای بازدهی بیشترند. برخلاف نگاه عموم که سودهای بیشتر را در سهام‌ها و صنایع بزرگ‌تر می‌بینند، صنایع کوچک بعضی اوقات پتانسیل نموداری و بنیادی بیشتری برای سودآوری دارند. در این زمینه بررسی آمارهای منتشرشده شرکت مدیریت فناوری بورس تهران نشان می‌دهد، طی یک‌سال اخیر صنایع زراعت، معادن و محصولات چرمی به ترتیب با 682، 572، 514 درصد بیشترین بازدهی را میان صنایع مختلف بورسی تجربه کرده‌اند. این در حالی است که بانک‌ها و موسسات، صنعت خودرو و صنایع فلزات اساسی که جزء 10 صنایع بزرگ بازار محسوب می‌شوند به ترتیب بازدهی 105، 179 و 126 درصد را به ثبت رسانده‌اند. صنایع اطلاعات و ارتباطات نیز در سالی که شاخص کل هم‌وزن بازدهی 336 درصدی را به ثبت رسانده، بازدهی 45 درصدی را تجربه کرده است.
شایان ذکر است بزرگ‌ترین و مهم‌ترین صنایع در بازار سهام ایران عبارتند از صنایع پتروشیمی و پالایشگاهی، صنعت فلزات اساسی آهن و فولاد، بانک‌ها و موسسات اعتباری، فلزات گرانبها و صنعت سیمان و قطعات. هیجان قاتل بورس است همه فعالان بورس تهران شاید بارها رفتارهای احساسی و هیجانات بازار سهام را به نظاره نشسته‌اند و حتی به جرات می‌توان گفت همه معامله‌گران این بازار حداقل چندین‌بار با پیروی از فضای روانی و احساسی بازار مرتکب تصمیمات اشتباهی در سرمایه‌گذاری شده‌اند. جالب‌تر اینکه سرمایه‌گذاران ضررکرده براساس تصمیمات احساسی عموما به‌دنبال دلایل آن در عاملی به غیر از اشتباه احساسی خود می‌گردند؛ درصورتی که قدرت و هیجانی که در بازار سهام وجود دارد خیلی راحت می‌تواند فعالان را تحت‌تاثیر قرار داده و سرمایه آنها را ببلعد. بازارهای سهام ذاتا ماهیتی هیجانی دارند و کشور ما هم به‌دلیل تجربه هیجانات سیاسی و اقتصادی روزافزون خود ممکن است دائما نوع جدیدی از هیجان را مشاهده کند. درست مثل همین اواخر که با شوک شهادت سردار سلیمانی و افزایش تنش‌های سیاسی-امنیتی در منطقه، بازار سهام روزهای پرالتهابی را از سر گذراند.
لذا به‌طور کلی بازار بورس به همان اندازه که می‌تواند دوست شما باشد و سودهای زیادی را برایتان به ارمغان بیاورد، می‌تواند نسبت به سرمایه‌های شما بی‌رحم باشد، پس رعایت دو نکته برای ورود به این بازار ضروری است؛ نکته اول ریسک‌پذیر بودن نسبت به پس‌اندازهای راکد خود و دوم صبر داشتن و پرهیز از معاملات هیجانی و احساسی. درواقع درک این مساله که سود و ضرر، دو روی سکه بازار هستند و هیچ تضمینی برای سود همیشگی آن وجود ندارد، امری ضروری برای فعالیت در بازار سرمایه است؛ موضوعی که سبب شده حرفه‌ای‌ها هیچ‌وقت در بازار سرمایه بازنده نباشند. لذا به رویه سابق و مرسوم تمام بازارهای مالی حتی هنگام صعود بازار سرمایه، این بازار نسبت به نابلدها و تازه‌واردهای عجول، بی‌رحم بوده و مهلت خطای دوم را به آنها نمی‌دهد.
