به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک، مهران محرمیان، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی، با اشاره به اینکه هر ایرانی سالانه حدود ۱۵۰۰ تراکنش بانکی انجام می‌دهد، گفت: این رقم نشان‌دهنده ضریب نفوذ بالای تراکنش و بانکداری الکترونیک است.

نسبت اسکناس به نقدینگی

وی عنوان داشت: ما جزو کشورهای خوب دنیا در زمینه بانکداری الکترونیک هستیم. نسبت اسکناس و مسکوک به نقدینگی به زیر دو درصد رسیده است و این در حالی است که در برخی از کشورهای مطرح اروپایی هنوز این عدد بالای سه درصد است.

توسعه فناوری و نظارت

محرمیان با اشاره به پیشرفت در حوزه بانکداری الکترونیک، عنوان کرد: از اواخر سال98 و با ظهور ویروس کرونا به سادگی اسکناس از جیب‌های مردم حذف شد؛ بدون اینکه برای زیرساخت‌های کشور ذره‌ای مشکل ایجاد شود.

وی در ادامه افزود: ما در این حوزه دو راه پیش‌رو داشتیم؛ یک راه ادامه دادن بانکداری الکترونیک به سمت بانکداری دیجیتال، تشویق اقتصاد دیجیتال و حمایت از اقتصاد دیجیتال بود و در عین حال باید حواسمان به پروژه‌های حوزه شفافیت و نظارت می‌بود.

بعضا خواسته‌های این دو حوزه باهم در تناقص قرار می‌گیرد و تنظیم کردن این خواسته‌ها و قرار دادن بازار در موقعیتی که در عین حال که فضای آزاد ایجاد می‌شود برای انجام تراکنش‌های نوآورانه و خدمت‌های نوآورانه و از طرفی بحث‌های نظارت و شفافیت هم به درستی مدیریت شود بحث سختی است و کار سختی است که بخش عمده‌ای از آن به عهده ما در بانک مرکزی قرار دارد.

محرمیان با ابراز امیدواری از گشوده شدن برخی گره‌های این حوزه پس از بوجود آمدن کارگروه اقتصاد دیجیتال گفت: برخی از قوانین ما نیاز به تغییر دارند و برخی نگاه‌های سنتی باید عوض شوند. فکر می‌کنم پتانسیل خوبی ایجاد می‌شود.

وی درباره پروژه‌های حوزه نظارتی بیان داشت: هرکدام از این پروژه‌ها ساختاری برای شفافیت ایجاد کرده و باید بپذیریم که شفافیت برای همه اکوسیستم لازم است و نفع عمومی را بهینه می‌کند. در صورتی که شفافیت نداشته باشیم، به متخلفین اجازه خواهیم داد تا در بازار مسلط شوند. در نهایت، آن کسی که تخلف انجام نمی‌دهد و سالم کار می‌کند سوالش این خواهد بود که چرا باید این رفتار را ادامه دهد؟ با ایجاد شفافیت، رفتار درست را تبدیل به رفتار غالب خواهیم کرد و این چیزی است که همه اکوسیستم باهم انجام خواهد داد و فکر می‌کنم به سمت آن حرکت خواهیم کرد.

احراز هویت و امضای الکترونیک

محرمیان با بیان این که پروژه‌هایی مانند نهاب، زیرساخت هویت اشخاص حقیقی و حقوقی در شبکه بانکی است گفت: بحث ذینفع واحد در کاهش نکول تسهیلات بسیار مهم است.

همچنین بحث بسیار مهم اعتبارسنجی است که امیدواریم با سرعت خوبی پیش برود. وی با اشاره به لزوم تقویت شرکت اعتبارسنجی ایرانیان، ابراز امیدواری کرد که اعتبارسنجی به معیاری برای رصد رفتار مالی و چه بسا اجتماعی هر فرد تبدیل شود.

تخلفات و تقلبات

محرمیان در ادامه افزود: رفتار اجتماعی از راهنمایی و رانندگی و جریمه‌های آن تا حوزه‌های دیگری که وجود دارد و در کنارش پروژه‌های هوشمند شناسایی تخلف و تقلب که بار زیادی روی دوش ما گذاشته را باید در نظر گرفت. می‌توان گفت به نتایج بسیار خوبی در این حوزه رسیده‌ایم و شفافیت خوبی در این حوزه حاصل شده است.

رمزپول ملی

وی در ادامه با اشاره به پروژه‌های حوزه اقتصاد دیجیتال گفت: مطالعه، بررسی و عملیاتی‌سازی رمزپول‌ در بانک‌های مرکزی بسیاری در دنیا مطرح است. اگر یک سر طیف رمزارزهای جهان‌روا یا به تعبیر دیگر رمز دارایی‌ها را در نظر بگیریم، در سر دیگر این طیف می‌توانیم به پول‌های فعلی اشاره کنیم.

در این بین بانک‌های مرکزی باید نقش خود را در پدیده‌ای که اصولا فلسفه‌اش تمرکززدایی است ایفا کنند. حضور فعال بانک‌های مرکزی در این پدیده می‌تواند جامعه را با یک نگاه و حرکت آرام به سمت فضای جدید پیش ببرد.

شاید یکی از اقداماتی که تقریبا بیشتر بانک‌های مرکزی دنیا به آن پرداخته‌اند بحث رمزپول یا به عبارتی پول دیجیتال بانک مرکزی است. با تحقق این اتفاق شاید برخی بپرسند که برای کشورهایی که بانکداری الکترونیک در آن‌ها به خوبی گسترش پیدا کرده این پول دیجیتال چه کاربردی دارد. از طرفی تمرکززدایی به عنوان فلسفه اصلی رمزارز‌ها در رمز پول بانک مرکزی نمود چندانی ندارد و همچنان نقش پررنگ بانک مرکزی وجود دارد. هر چند که بازیگران دیگری هم وارد این حوزه شده‌اند؛ انتشار رمزپول بانک مرکزی می‌تواند به تسهیل پرداخت‌های برون‌مرزی و تبادلات بین‌المللی نیز کمک کند.

محرمیان با اعلام این که بانک مرکزی آمادگی کامل برای ایجاد رمز پول ارزهای منطقه ای را دارد گفت: اگر شرایط بین المللی و فضای سیاسی اجازه دهد کاملا آمادگی فنی و اقتصادی این موضوع وجود دارد که رمز ارز های بین المللی و منطقه ای بین کشورها برای تسهیل پرداخت های برون مرزی بوجود بیاید که طبیعتا در شرایط تحریم می‌تواند کمک خوبی به کشور باشد.

معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی از جمله مزایای ایجاد رمزارزهای بین‌المللی و منطقه‌ای را ایجاد ابزار هوشمند قابل برنامه‌ریزی برای ارائه کمک‌های دولتی و تسهیلگر سیاست‌های پولی برشمرد و گفت: اینها همه به عنوان هدف انتشار رمزپول بانک مرکزی مطرح هستند اما شاید هیچکدام به تنهایی انگیزه اصلی برای حرکت کردن به سمت رمزپول بانک مرکزی نباشد. نقطه اصلی که به عنوان رمزپول بانک مرکزی به آن نگاه می‌کنیم بحث “پول باز” یا همان open money است.

با بانکداری باز تلاش کردیم که بانک را از آن قلعه‌ی با دیوارهای مستحکم که در مرکز نشسته و یک سری خدمات سنتی را ارائه می‌دهد خارج کنیم. گفتیم وقتی یک سازمان سنتی هستی، از طریق یک سری واسط نرم‌افزاری بیا و خدمات خود را در اختیار دیگران قرار بده تا آن‌ها بتوانند روی این خدمات نوآوری کنند و سرویس‌های جدید هم با کیفیت بالاتر و هم با سرویس‌هایی که وجود نداشته، برای حرکت به سمت یک زیست‌بوم تازه در اختیار مردم قرار دهند.

در زیست‌بوم‌های تازه خدماتی ایجاد می‌شود که حتی نمی‌توانستید قبلا به آن فکر کنید. اینجا اتفاقی که قرار است رخ دهد این است که اولا رمزپول بانک مرکزی همان اسکناس است. پس تا اینجا همان بحث سنتی وجود دارد. اما اینجا به open money فکر می‌کنیم. پول را دیجیتال می‌کنیم و روی آن قابلیت برنامه‌نویسی بوجود می‌آوریم. قابلیت برنامه‌نویسی را کسی که پشت سیستم نشسته و برنامه را نوشته کاملا متوجه می‌شود. فرق بین اسکناس و رمزپول، همان فرق بین سیستم سنتی و سیستم قابل برنامه‌نویسی است.

محرمیان با طرح این سوال که پس از ایجاد open money چه اتفاقی خواهد افتاد، گفت: برای این بخش برنامه داریم ولی کل دنیا در این خصوص ابهام دارد. این ابهام اتفاقا از نوع ابهام شیرین است. چون من مطمئنم نوآوری‌هایی رخ داد که بانک‌های مرکزی که این را طراحی می‌کنند را نیز شگفت زده خواهد کرد. پس به طور خلاصه ما به سمت open money حرکت می‌کنیم.

جنبه‌های مختلف رمزپول

رمزپول بانک مرکزی مانند خود رمزارز‌ها جنبه‌های متفاوتی دارند. از جنبه‌های اقتصادی، فناوری، نظارتی، ارزی، ریالی و حقوقی باید اینها را بررسی می‌کردیم. در ابتدا شاید تیم لازم در بانک مرکزی که بتواند همه این ابعاد را بررسی کند وجود نداشت. یک کار مطالعاتی سنگین با همکاری همه معاونت های بانک مرکزی تعریف شد و خیلی زحمت کشیدند. الان می‌توانیم بگوییم یک تیم قوی داریم که می‌تواند از همه ابعاد این موضوع را بررسی کند و طبیعتا دست یاری به سوی فعالان این حوزه هم دراز می‌کنیم. خوشبختانه تدوین مقرراتش انجام شده و در شورای پول و اعتبار در دستور کار قرار گرفته است و امیدواریم در این حوزه گام‌های خوبی برداریم. البته ذات ابهاماتی که در این پدیده است، همه کشورها را به این سمت برده که خیلی آرام در این حوزه حرکت کنند. البته فضای پایلوت دارند و به تدریج گسترش پیدا می‌کنند.

بانکداری باز

محرمیان با اشاره به رویکرد متفاوت اروپا در حوزه بانکداری باز گفت: به نظر می‌آید در اروپا فضای بهینه این است که به سمت رویکرد psd2 بروند. این رویکرد در اتحادیه اروپا به عنوان استاندارد این حوزه تدوین شده و می‌دانیم بانک‌های اروپایی ملزم هستند که psd2 را رعایت کنند و api هایشان را در اختیار فضای بیرونی و فین‌تک قرار دهند.

ما هنوز این رویکرد را استاندارد نکرده‌ایم. البته جلسات متعددی را در کارگروه بانکداری دیجیتال برگزار کرده‌ایم. خروجی این کارگروه همان رویکردی است که ما در بازار ایران به عنوان بوم می‌شناسیم. بر اساس سرویس‌هایی که بخشی از طریق واسطه‌های بانک مرکزی و بخشی به طور مستقیم ارائه خواهد شد که به نظر می‌آید عمدتا به صورت مستقیم صورت پذیرد.

وی با اشاره به توافق انجام شده در کارگروه بانکداری دیجیتال گفت: این ساختار نظارتی و کنترلی بانک مرکزی بین بوم‌ها و بانک‌ها شکل می‌گیرد و دست بوم‌ها و بانک‌ها را باز گذاشته‌ایم تا هر ارتباطی را داشته باشند. ممکن است به لحاظ ارتباطات شبکه‌ای و اینکه یکپارچگی وجود داشته باشد، یک سری موارد اعمال شود ولی اصولا در ارتباط بین بوم‌ها و بانک‌ها تلاش کرده‌ایم حداقل محدودیت را داشته باشیم.

هر بوم، سرویسی که می‌خواهد ارائه دهد را در regulatory directory ثبت می‌کند و مجوزش را از بانک مرکزی می‌گیرد و امضای الکترونیکش را روی آن قرار داده و اجازه می‌دهد در اختیار third party provider‌ها قرار بگیرد. این نظامی است که به سمت آن حرکت می‌کنیم و فکر می‌کنیم ایران از آن حوزه آرام به سمت استاندارد سازیapi ‌ها و بالاتر حرکت می‌کند. می‌دانیم این فرآیند کوتاه نیست ولی امیدواریم در حداقل زمان انجامش دهیم.

توجه به موقعیت رقابتی بانک‌ها

وی افزود: در حوزه بانکداری باز چیزی که امروز در بازار ایران قرار دارد را شاید بتوان به ۴ قسمت تقسیم کرد. بانک‌ها در وسط قرار دارند و برخی از فین‌تک‌ها به صورت مستقیم به برخی بانک‌ها متصل هستند و برخی خدمات را ارائه می‌دهند. در حوزه کارت شاید بلوغ بیشتری داشته باشیم و شرکت‌هایی را ببینیم که برخی سرویس‌ها مانند سرویس کارت ‌به‌ کارت و پرداخت قبوض را از طریق یک سری اپلیکیشن در اختیار مردم قرار می‌دهند. پس آنجا یک سری خدمات تجمیعی داریم.

سال گذشته هم نقطه عطفی در این بین اتفاق افتاد و برای اولین بار یک سری خدمات مالی مربوط به چک در این حوزه را ارائه کردیم. بانک‌ها هم خیلی راضی از ما نبودند ولی ما حس کردیم فضای رقابتی باید ایجاد شود و مردم هم سرویس بهتری می‌گیرند. ولی این فضای رقابتی بانک‌ها را هم به تحرک وا داشته و در این حوزه شاهد نوآوری‌هایی از سمت بانک‌ها هستیم.

از طرفی یک سری شرکت فناوری مالی داریم که سرویس‌های مدیریت مالی شخصی را ارائه می‌کنند. سرویس‌هایی که به کاربر اجازه می‌دهد صورتحساب یکپارچه داشته باشد و تحلیلی از درآمد را آنجا ایجاد کند. نوع دیگر ارتباط بانکداری باز توسط بوم‌ ها ارائه می‌شود که به بانک‌ها وصل شده‌اند و این بوم‌ها هر کدامشان تعدادی از بانک را پشتیبانی کرده، خدمات بانک‌ها را تجمیع می‌کنند و در اختیار فین‌تک‌های بیرونی می‌گذارند. ما باید در این فضا حق کاربران در خصوص مالکیت دیتای خودشان را به رسمیت بشناسیم.

در عین حال وقتی کاربران مایل هستند به یک شرکت فناوری نوین مالی یا فین‌تک‌ها اجازه دسترسی اطلاعات خود را بدهند این کار را انجام دهیم.
محرمیان با اشاره به اهمیت ساز و کارهای نظارتی و تدوین آنها گفت: برای این مسئله هم پروژه‌ای تدوین شده و در حوزه مقررات‌گذاری معماری کلی آن درآمده است. همچنین در حال تدوین مقررات روی کاغذ هستیم و در این حوزه پروژه‌ای در دست انجام است.

دیجیتال و نئوبانک

وی با اشاره به اهمیت نئوبانک‌ها گفت: تا امروز راجع به API BANKING , OPEN BANKING و اتفاقی که در فین‌تک‌ها می‌افتد یعنی دیجیتال بنکینگ صحبت می‌کردیم. این اتفاقی است که از درون بانک به بیرون ختم می‌شود. خیلی‌ها ممکن است سوال داشته باشند که تفاوت دیجیتال بانک و نئوبانک چیست. نئوبانک اصولا از بیرون بانک شروع می‌شود. هرچند که معمولا یک PARENT BANK در کنارش هست.

وی در ادامه افزود: از دید من تعریف نئوبانک در ایران مقداری ابهام دارد. اما در این حوزه بازیگرانی وجود دارند و با PARENT BANK همکاری می‌کنند. هر اتفاقی که در نئوبانک می‌افتد تحت مجوز و مسئولیت صد درصدی PARENT BANK خود رخ می‌دهد. در نتیجه موارد نظارتی از طریق آن بانک باید اعمال شود.

وی با اشاره به بررسی نئوبانک جهت تسهیلگری امور، اذعان داشت: شاید نقطه عطف این ماجرا تبصره ۳ ماده ۹۱ قانون مبارزه با پولشویی باشد که علیرغم انرژی زیادی که گذاشته‌ایم هنوز به نقطه نهایی خود نرسیده است. امیدوارم بزودی اجازه دهیم که خدمات پایه به صورت غیرحضوری ارائه شود. این خودش یک فضای بازی را ایجاد می‌کند. چیزی که به همه عزیزانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند تاکید می‌کنم، شفافیت است.

سندباکس

وی با اعلام اینکه جزو نهادهایی هستیم که وجود سندباکس در آن تصویب شد و در حال کار روی آن هستیم گفت: البته فعالیت‌های فنی خوبی در این حوزه انجام شده است و بزرگترین چالشی که در این حوزه داریم این است که مقررات‌گذاری سنتی که از طرف کمیسیون‌ها و ارکان بانک مرکزی انجام می‌شود را چطور به این فضای جدید پیوند دهیم. بحث ما بیشتر فرایندی، مقررات‌گذاری و فرهنگی است. تلاش زیادی می‌کنیم و امیدوارم این موارد را بتوانیم حل کنیم.

هوشمندسازی

محرمیان در پایان روی هوشمندسازی در همه ابعاد شبکه بانکی تاکید کرد و گفت: بارها عرض کرده ام که AI و بیگ دیتا دو تکنولوژی هستند که به شدت در بانکداری آینده برجسته خواهند بود. از همه عزیزانی که در این حوزه کار می‌کنند دعوت می‌کنم روی AI و بیگ دیتای شبکه بانکی سرمایه‌گذاری کنند. به طور خاص در ۱۴۰۱ تمرکز ویژه ای روی رگ‌تک ها داریم و امیدوارم در سال آینده بتوانیم اتفاقات خوبی در حوزه رگ‌تک رقم بزنیم.