محمد صالحی‌فر در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه گفته می شود عرضه نفت با شکست در بورس انرژی روبرو شده یک خلط مبحث است، گفت: باید توجه داشت که عملا بورس انرژی ایران معاملاتش را از اسفند سال ۹۱ آغاز کرد و عرضه نفت در بورس کیش در تابستان براساس ساختار بورس انرژی شکل گرفت. شکست عرضه نفت در بورس انرژی که در سال ۹۳ رخ داد، در حوزه عرضه های رینگ داخلی بود یعنی عرضه آنها برای مصارف شرکت‌های داخلی بود و بنابراین ما اصلا عرضه نفت خام صادراتی نداشتیم که شکست داشته باشیم.

وی ادامه داد: البته عرضه نفت در بورس سال ۹۳ هم شکست نخورد بلکه پیشنهادی از سوی مشارکت دهندگان بازار یعنی خریداران و شرکت ملی نفت ایران (فروشنده) مطرح شد. در آن بازه زمانی، خریداران تمایل داشتند از میعانات گازی استفاده کنند و بنابراین با پیشنهاد دوطرف عرضه نفت خام متوقف شد و به سمت میعانات گازی تغییر پیدا کرد که تا امروز هم ادامه دارد. همان خریداران سال ۹۳ هنوز دارند خرید می کنند بنابراین شکست اساسا مطرح نیست.

این مقام مسوول درباره زیرساخت‌های بورس انرژی برای انجام معاملات اظهار داشت: فضای مقرراتی این بورس براساس دستور العمل هایی است که شورای عالی بورس تصویب می کند. طبق قانون بازار اوراق بهادار، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجه، تمامی فرایند تسویه را انجام می‌دهد. ما از سال ۹۱ تا امروز که محموله هایی برای محصولات مختلف داشتیم، تسویه از طریق اتاق پایاپای انجام شده است. ما عرضه‌های ۳۰ هزار تنی و ۱۵۰ هزار تنی داشتیم که از لحاظ ارزشی، با ارزش یک میلیون بشکه نفت خام برابری می‌کند. این موارد با موفقیت انجام شده بنابراین زیرساخت لازم در بورس برای سامانه معاملاتی وجود دارد.

بخش خصوصی توان خرید نفت در حجم بالا را دارد

صالحی‌فر درباره توانایی بخش خصوصی برای ورود به بورس نفت تصریح کرد: بحث دیگر قابلیت بخش خصوصی است که عرضه‌های قبلی همه با فعالیت بخش خصوصی صورت گرفت. در بورس انرژی در کنار پالایشگاه‌های بزرگ کشور، شرکت‌های پایین‌دستی نه تنها خریدار حجم‌های بزرگ بودند بلکه خودشان عرضه‌کننده بودند. در نتیجه، با نگاه به معاملات انجام شده در بورس و تعداد شرکت‌کننده و عرضه کننده از لحاظ حجم معاملات و تراکنش مالی، زیرساخت‌های تسویه و سیستم مالیاتی کاملا وجود دارد. اما شاید توجهی به ظرفیت داخلی نشود. در بورس انرژی قابلیت هایی داریم که در سال های گذشته ایجاد شده اما توجهی به آن نمی شود.

رئیس اداره بازار فرآورده های هیدروکربوری بورس انرژی با اشاره به ادعای برخی افراد درباره اینکه آیا اصلا در دنیا بورسی هست که نفت خام به صورت فیزیکی عرضه شود، گفت: این موضوع روشن است. به عنوان مثال، در بورس دبی ، نفت خام شرکت ملی نفت عراق و عمان با حجم بالا و به صورت فیزیکی عرضه می شود. پس نمی شود گفت هیچ بورسی در جهان نیست که نفت خام در آن عرضه شود.

صالحی‌فر با اشاره به مباحث مربوط به بازار کاغذی گفت: بورس انرژی ایران، این بازار را به عنوان اصل گنجانده است تا محقق شود. اما از لحاظ مباحث فقهی، بازار کاغذی بورس انرژی نیاز به پشتوانه دارد. اما بحث عرضه فیزیکی نفت خام نکته ای است که نباید از آن غفلت شود. خود بورس دبی با عرضه نفت فیزیکی مبنای قیمت گذاری شده است.

مکانیزم قیمت گذاری در بورس نفت

این مقام مسوول در خصوص شیوه قیمت‌گذاری نفت در بورس انرژی توضیح داد: امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران، قیمت را مشخص می کند و در صورت ارائه قیمت مطلوب، نه تنها قیمت کاهش نمی یابد بلکه تعداد خریداران بیشتر می شود. در بحث شکل تسویه هم با بانک های عامل ارتباط هست. حجم های بالا در بورس تاکنون عرضه و معامله شده است که شرکت سپرده گذاری این کار را می کند و بانک های عامل هم اعلام آمادگی کرده اند. در نتیجه، این ظرفیت کاملا وجود دارد.

رئیس اداره بازار فرآورده های هیدروکربوری بورس انرژی درباره عرضه نفت خام بیان کرد: بورس انرژی انعطاف پذیری دارد که براساس نیاز خریدار و هماهنگی دو طرف این فضا را ایجاد کند، مثلا اینکه در چه حجمی بخرد. این فرایند متداولی در بورس برای نفت کوره، نفت سنگین و سایر فرآورده ها است. این مساله در بورس انرژی وجود دارد و آمار معاملات هم در سایت بورس هست. 

وی در توضیح فرآیند بورس ادامه داد: زمانی که کالایی می خواهد عرضه شود، سفارش فروش یا اطلاعیه عرضه قبل از انجام معامله، در سایت بورس اطلاع رسانی می شود. در این مرحله، با هماهنگی عرضه کننده، قیمت و مبنای تسویه در آن درج می شود. زمانی هم که اطلاعیه روی سایت قرار گفت در تایم مشخص، خریداران از طریق کارگزاران می توانند سفارش کالا بدهند. اگر قیمت مطلوبیت داشته باشد تقاضا بیشتر می شود و اگر تقاضا بیشتر باشد کشف قیمت صورت می‌گیرد. قبل از عرضه کالا، تمام موارد تکنیکی به صورت شفاف در امیدنامه اطلاع‌رسانی می شود. در این مرحله خود عرضه کننده ویژگی کالا را اعلام می‌کند.

بورس موجب افت شدید قیمت نخواهد شد

صالحی‌فر اضافه کرد: براین اساس، بورس انرژی می‌تواند در کنار وزارت نفت به عنوان روش فروش نفت قلمداد شود که البته قرار نیست جایگزین آن شود. بورس انرژی یکی از روش ها است که با توجه به شبکه گسترده بازاریابی کارگزاران، می‌تواند موثر باشد و پس از این مرحله، ورود به معامله کاغذی این کار سهل تر می شود.

رئیس اداره بازار فرآورده های هیدروکربوری بورس انرژی با اشاره به اینکه یکی از نکاتی که بعضا مطرح می شود این است که شرکت ملی نفت ایران با قیمت پایینی نفت را در بورس عرضه می کند و این می‌تواند موجب اعتراض مشتری های سنتی وزارت نفت شود، گفت: اصلا چنین چیزی مطرح نیست. قیمت پایه را عرضه کننده مشخص می‌کند. خریدارها بر سر آن قیمت رقابت می‌کنند و افت قیمت ناگهانی اتفاق نمی افتد که موجب اعتراض مشتری های سنتی شود.

وی ادامه داد: در خصوص بورس دبی باید اشاره کرد که در سایت این بورس اعلام شده، علت اینکه نفت خام عمان را عرضه می کرده است این بود که امارات نفتش را به فرآورده تبدیل می‌کند. بعد از ۶ سال، عراق وارد این بورس شد و تا الان بیش از ۲۴ میلیون بشکه به صورت فیزیکی عرضه کرده است. همچنین با قیمتی که توسط عرضه کننده مشخص شده، نه تنها قیمت کاهش یافته بلکه در بالاترین حد معامله صورت گرفته است.

آماده پذیرش شروط وزارت نفت هستیم/مشکلی در تسویه ارزش محموله نداریم

رئیس اداره بازار فرآورده های هیدروکربوری بورس انرژی درباره شرط ورود مشتری‌ها به بورس نفت بیان داشت: اگر مشتری‌ها آزاد باشند مشکلی نیست. اگر هم وزارت نفت بخواهد شرط بگذارد، سازوکار این کار هم وجود دارد. در حال حاضر، در بورس انرژی، میعانات گازی با حجمی حدود ۱۰ هزار تن عرضه می‌شود و محدودیت‌ها و شرط‌ها اعلام شده است. برای ورود به فرایند خرید نفت، شرکت ملی نفت، مشتری مورد اعتمادش را اعلام می‌کند و بعد ما به آن مشتری اجازه می‌دهیم.

صالحی‌فر اضافه کرد: حجم قابل خرید برای هر خریدار، نکته متداولی است که عرضه کننده متناسب با قابلیت‌هایی که دارد حجم عرضه شده می تواند مشخص کند. مثلا شرکت ملی نفت می گوید کمتر از ۳۵ هزار بشکه نمی توانم عرضه کنم و خریدار با اطلاع از این شروط ورود پیدا می کند.

وی درباره سازوکار تسویه نیز توضیح داد: در خصوص سازوکار تسویه هم به دلیل مقرراتی که اتاق پایاپای بورس انرژی استفاده می کند، بالغ بر ۴۷ هزار میلیارد ریال حجم معامله از اول سال بوده است و هیچ مشکلی رخ نداده است چون شرط ورود پیش پرداخت است که مبلغ آن هم ۱۰ درصد است. این پیش پرداخت با دریافت ضمانت انجام می شود و تا حالا کسی نبوده که کالایی را ببرد و پولی نپردازد. به این ترتیب فرایند شفاف است و با هماهنگی شرکت ملی نفت ایران و متناسب با محدودیت‌هایش می‌توان این شرایط را روی کاغذ آورد. گفتنی است سازوکار و عملکرد گذشته در سایت بورس مشخص است و بدون محدودیت امکان استفاده برای همه وجود دارد. نکته دیگر اینکه بازار فیزیکی علاوه بر اینکه می تواند به عنوان یکی از روش ها فروش باشد، می‌تواند پشتوانه ای برای عرضه کاغذی بورس باشد.