ـ مشکل اصلی موجود بر سر دانشگاهی همچون استاد فرشچیان نبود مبانی علمی و نظری است چراکه هر آنچه منبع و کتاب در این زمینه تألیف و به چاپ رسیده است پشتوانه علمی و خاستگاه تاریخی ندارد و بیشتر شرح تجارب شخصی فعالان و اساتیدی است که چندان پایه و اساس .

– ” گروه هنر ــ مشکل اصلی موجود بر سر دانشگاهی همچون استاد فرشچیان نبود مبانی علمی و نظری است چراکه هر آنچه منبع و کتاب در این زمینه تألیف و به چاپ رسیده است پشتوانه علمی و خاستگاه تاریخی ندارد و بیشتر شرح تجارب شخصی فعالان و اساتیدی است که چندان پایه و اساس درستی نمی توان برای آن ها قائل شد.

به گزارش سایت قطره و به نقل ازخبرنگار ایکنا”؛ بالغ بر یک ماه است که از افتتاح رسمی دانشگاه هنرهای ایرانی و اسلامی استاد محمود فرشچیان می گذرد؛ دانشگاهی با هدف احیای هنرهای سنتی و ایرانی که متأسفانه در دهه های اخیر با هجمه هنرهای مدرن غربی به محاق رفته اند و در شرایط کنونی ضرورت پرداختی اصولی و علمی به آن ها بیش از پیش احساس می شود.

اما در مورد روند تأسیس این دانشگاه و احساس نیاز به منظور راه اندازی آن به گفته های بهمن نامور مطلق؛ سرپرست و مسئول راه اندازی دانشگاه هنرهای ایرانی و اسلامی استاد فرشچیان طی یکی دوسال گذشته بسنده می کنیم.

وی سال گذشته با اشاره به ضرورت ایجاد چنین دانشگاهی آن را تحولی شگرف در آموزش هنرهای ایرانی دانست و گفت: نیاز به تأسیس یک دانشگاه با هدف توسعه هنرهای ایرانی و اسلامی و استفاده از روش های متناسب در راستای این هدف احساس شده و استاد فرشچیان نیز به عنوان یکی از مفاخر هنر ایرانی هم بارها بر ایجاد یک مرکز متناسب برای رشد خلاقیت و انتقال اصالت های هنری تأکید داشته اند.

نامور مطلق که گفت و گویش در پرتال شورای عالی انقلاب فرهنگی به تاریخ 19 فروردین سال 96 درج شده است، ادامه داد: این موضوع در نهادهای مختلف مثل فرهنگستان هنر، وزارت علوم، سازمان میراث فرهنگی، شورای عالی انقلاب فرهنگی و چندین دانشگاه مورد بررسی قرار گرفت و نهایتاً در شورای عالی انقلاب فرهنگی به این نتیجه رسیدند که تأسیس این دانشگاه امری ضروری برای ایجاد تحول هنر، حفظ اصالت ها و ایجاد خلاقیت ها است.

وی در همان گفت و گو تصریح کرد: خوشبختانه اساسنامه ای تهیه و تصویب شده است و در جلسه ای با حضور دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، مسعود سلطانی فر (رییس وقت سازمان میراث فرهنگی) تصمیم بر آن گرفته شد که شورای عالی انقلاب فرهنگی کلیه ضروریات تأسیس دانشگاه را در مصوبات خود منظور کند و پس از طی این روند هم اکنون این مصوبه در انتظار ابلاغ رییس جمهور است و البته مبحث دیگر در این زمینه مشخص کردن نهاد متولی اداره این دانشگاه بود که در شورای عالی انقلاب فرهنگی مقرر شد چون سازمان میراث فرهنگی ظرفیت های لازم برای این کار را دارد، این نهاد متولی تأسیس و اداره دانشگاه مزبور شود.

نامورمطلق در پایان همان گفت و گو، اظهار کرد: از نظر اعتبارات سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شاید بتواند بخشی از این اعتبار را تأمین کند ولی کمک سازمان برنامه و بودجه برای تأمین بخش دیگری از اعتبارات لازم است.

اما نامورمطلق، مهر سال جاری در گفت و گو با ایرنا درباره سیر تطور بر چگونگی شکل گیری این دانشگاه و چشم انداز آن گفت: شاید 10 سال پیش هنگامی که من در فرهنگستان هنر، دبیر و معاون پژوهشی بودم رصد وضعیت هنر و هنرمندان از مأموریت های من بود.

در یکی از کارگروه های تخصصی هشت گانه که به هنر های سنتی و صنایع دستی اختصاص داشت، ارزیابی کلی این گروه چنین بود که حال هنر ایرانی خوب نیست و بسیاری از هنر های ایرانی در حال فراموشی هستند که البته برخی از اساتید و پیشکسوتان هنر نیز نسبت به کمرنگ شدن این هنرها معترض و خواستار جلوگیری از فراموشی آن ها شدند و از آن میان استاد فرشچیان یکی از آن چهره های شاخصی بود که حساسیت فراوانی نسبت به بقای هنر ایرانی داشت و با توجه به جایگاه ایشان نگرانی ایشان را جدی گرفتیم.

وی در ادامه گفت: همان زمان فرهنگستان هنر به این نتیجه رسید که نظام آموزشی نارس، هنر های اصیل ما را در آستانه انقراض قرار داده است چراکه این نظام تناسبی با این هنر ها ندارد.

در واقع مشکل اصلی اینجا بود که ساختار این نظام آموزشی را از اروپا به عاریت گرفته ایم و در نتیجه نمی تواند هنرمند ایرانی- اسلامی تربیت کند و لذا این نظام آموزشی عقیم و نازاست و فقط می تواند هنرشناس و هنرمند مدرن تربیت کند و در نتیجه در قالب یک طرح فوری، دروس و پیشگفتار هایی مثل فلسفه هنر را برای اولین بار توسط فرهنگستان هنر و دانشگاه علامه راه اندازی کردیم، اما این کافی نبود و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که ما باید دانشگاهی را در ایران تأسیس کنیم که مبنایش نظام به روزشده استاد – شاگردی باشد.

به همین مناسبت با برخی از کارشناسان و مدرسان هنرهای سنتی و ایرانی در مورد الزامات تأسیس چنین دانشگاهی و اینکه تا چه اندازه می تواند هدف خود را محقق سازد سلسله گفت و گوهایی ترتیب داده شده است و در آغاز با سلیمان سعیدآبادی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه سوره و مدرس هنر نگارگری و تذهیب پیرامون این مسئله به گفت و گو نشسته ایم که مشروح آن را در ادامه می خوانید.

در کارنامه سعید آبادی عناوینی چون مدیریت گروه هنرهای اسلامی مؤسسه آموزش عالی سوره، داوری بخش هنری تذهیب هجدهمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم و عضویت در شورای سیاست گذاری و دبیر علمی هشتمین دوسالانه ملی نگارگری، به چشم می خورد.

ـ دانشگاه هنرهای ایرانی و اسلامی استاد فرشچیان با هدف احیای بسیاری از هنرهای سنتی و اسلامی و تقویت بن مایه های علمی در این عرصه تأسیس شده است، نظر شما درباره ایجاد چنین دانشگاهی چیست؟ قطعاً از نظر کمی تأسیس چنین دانشگاهی مطلوب است چرا که یک مرکز آموزشی نیز به مجموعه مراکز دانشگاهی با رویکرد هنری اضافه شده است و برای ارائه گزارش از سوی مسئولان و اینکه توانسته اند در زمینه گسترش و وسعت فعالیت های هنری در این عرصه کاری صورت دهند، می تواند کاربردی باشد اما باید دید که آیا از نظر کیفی نیز چنین قابلیتی را داراست یا خیر؟ هم اکنون دانشگاه هایی گوناگونی به هنرهای سنتی، اسلامی و از جمله نگارگری و تذهیب می پردازند، باید آماری گرفته شود مبنی بر اینکه خروجی این مراکز آموزش عالی در پرداختن به چنین رشته هایی به چه شکلی بوده است و بعد اینکه آیا بر این اساس برای دانشگاه استاد فرشچیان توانسته ایم تعریف خاصی ارائه کنیم یا خیر؟ از ابتدا قرار بود که این دانشگاه شکلی متفاوت از سایر دانشگاه های هنری داشته باشد و به شکل استاد و شاگردی اداره شده و به طور مثال شاگردان در قالب کارگاه هایی در معرض مستقیم تجارب اساتید فن در این زمینه قرار گیرند و لذا هر کدام از آن ها که صاحب اندیشه و نگرشی در زمینه خاص هنری باشد، آن ها را به شاگردان خود منتقل کند.

اینجا این پرسش پیش می آید که آیا در حال حاضر تعداد قابل قبولی از اساتید مجرب مثلاً در حوزه نگارگری و تذهیب برای آموزش صحیح این هنر به هنرجویان وجود دارد؟ که در جواب باید بگویم خیر؛ استاد فرشچیان که مدتهاست در آمریکا به سر می برند، استاد مهرگان که به دلیل کهولت سن دیگر توان برگزاری کلاس ندارند و معدود اساتیدی همچون استاد آقامیری و رجبی دوانی نیز کفاف ظرفیت های ایجاد شده در این دانشگاه را به واسطه اشتغال به تدریس در سایر دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی ندارند و ملاحظه می کنید که ما در همین یک رشته با مضیقه استاد مواجه هستیم ضمن آنکه برخی از این اساتید از نظر عملی و برخی دیگر در حوزه نظری قابلیت های منحصر به فردی دارند و از لذا از بضاعت علمی یک دست و منظمی نیز از این منظر برخوردار نیستیم.

مشکل دیگر موجود بر سر راه محقق شدن اهداف چنین دانشگاهی مبانی علمی و نظری است که به جرئت می توانم وجود خارجی ندارد و هر آنچه منبع و کتاب در این زمینه تألیف و به چاپ رسیده است فاقد پشتوانه علمی و خاستگاه تاریخی است و بیشتر شرح تجارب شخصی فعالان و اساتیدی است که چندان پایه و اساس درستی نمی توان برای آن ها قائل شد.

به نظر من مشکل ترین بخش یک علم ورود به مبانی آن است و چون حداقل در حوزه نگارگری و تذهیب مبانی علمی درستی از پیش تبیین نشده است لذا هر اقدامی در جهت اعتلای این هنر به انجام می رسد و شاید دانشگاه استاد فرشچیان نیز با چنین اهدافی شکل گرفته است در نتیجه در بدو امر نمی توان ذهنیت مطلوبی را درباره تأسیس آن داشت که بتواند انتظارات را از چنین دانشگاهی برآورده سازد.

این مسئله در سایر هنرهای سنتی نیز وجود دارد، در زمینه هنر قلمزنی، هنرهای چوب (منبت،معرق و.

) نیز مبانی نظری قابل استنادی وجود ندارد و حتی در حوزه هنرهای نمایشی اسلامی که تعزیه را می توان نمونه بارز آن برشمرد شاهدیم که اغلب آثار تألیفی و مکتوب گردآوری برخی اطلاعات تاریخی هستند که مثلاً از دوران ایلخانی، صفویه و قاجار به عنوان اوج این هنر به وجود آمده اند و در مورد این هنر سنتی ایرانی متأسفانه مبانی نظری در میان منابع اروپایی بیشتر موجود است.

ـ تصور می شود که ایده اصلی تأسیس این دانشگاه به چند سال پیش و طرح آن در کمیسیون هنر و معماری شورای عالی انقلاب فرهنگی مربوط شود، از آن زمان به این سو چرا تعاملی با بدنه علمی در حوزه های گوناگون هنری به ویژه هنر نگارگری و تذهیب به منظور تبیین مبانی نظری و تولید کتاب های مرجعی برای تدریس در چنین دانشگاه و سایر دانشگاه های هنری به وجود نیامد؟ نخستین فردی که بانی این جریان و پشتوانه فکری تأسیس چنین دانشگاهی شد استاد علی رجبی دوانی بود و این ایده در کمیسیون هنر و معماری شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح و مورد استقبال قرار گرفت که البته با نظر مساعد استاد فرشچیان نیز روند اجرایی آن تا رسیدن به مرحله تأسیس قوت گرفت.

با این وجود باید گفت که طی این سال ها بیشترین دغدغه دوستان مسئول موضوع تولیت این دانشگاه و اینکه چه نهادی باید مسئولیت آن را قبول کند، بود و کمتر به ملزومات علمی و زیرساختی آن فکر شد چرا که دولت در حال واگذار کردن دانشگاه های کوچکی همچون دانشگاه استاد فرشچیان به بخش خصوصی بود و یا مسئولیت آن ها را به عنوان واحدهای کوچک آموزش عالی به دانشگاه علمی و کاربردی واگذار می کرد که در نهایت مسئولیت اداره این دانشگاه نیز به دانشگاه آزاد سپرده شد.

شاید چنین اتفاقی به جهت فوت وقت و اینکه به هر حال تأسیس آن، مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی بود موجب شد تا در اقدامی شتابزده دوستان مسئول کمتر به فکر تبیین مبانی نظری آن باشند.

ـ اشاره کردید که در حال حاضر حداقل در مورد رشته نگارگری و تذهیب اساتید معدودی برای تدریس در این دانشگاه و برآوردن توقعات هنرجویان وجود دارند با این وجود اساتید جوان تری هستند که طی سالیان گذشته در رشته های مورد نظر فارغ التحصیل شده اند.

چرا از توان علمی آن ها در تأمین بنیه علمی دانشگاهی همچون استاد فرشچیان استفاده نمی شود؟ شخصاً بیست و پنج سال عضو هیئت علمی دانشگاه سوره بوده ام و برپایه مشاهداتم باید به این نکته اذعان کنم که متأسفانه خروجی های دانشگاه های هنری ما از کیفیت لازم برخوردار نیستد و برای دانشجویانی که در دانشگاه های هنری پذیرفته می شوند بیشتر از پرداختن به هنر، اخذ مدرک مهم است در حالیکه ما در این روزگار بیش از هر زمان دیگری نیاز به هنرمند به معنای واقعی آرتیست داریم.

هنرمندی که به غیر از گذراندن واحدهای نظری خود در کارگاه های عملی تجربه کسب کند و پس از چند سال بتواند خلأهای موجود در این رشته های هنری را پر کند.

متأسفانه در عمل شاهد چنین اتفاقی نیستیم و مثلاً در مورد رشته نگارگری در مقطع کارشناسی ارشد که اتفاقاً باید دانشجو وارد فضای جدی کار و تولید اثر هنری شود، بیشتر تمرکز و تأکید مراکز آموزشی بر پژوهش و انجام کارهای نظری است در صورتیکه پرداختن به پژوهش باید به عنوان یک جریان مستقل در قالب رشته هایی همچون پژوهش هنر صورت گیرد.

حاکمیت چنین فضایی موجب شده است که متأسفانه در ارائه پایان نامه های هنری شاهد نوعی بلاتکلیفی و فقدان سمت و سویی درست باشیم و بیشتر از اینکه برای ارائه آن ها ابتدا احساس نیازی صورت گرفته باشد و ارائه پایان نامه بتواند تا حدودی برخی موارد گنگ و نامفهوم را به منظور ترغیب جامعه هنری برای تحقیق و کار جدی، مشخص و شفاف سازد، صرفاً برای اخذ مدرک دانشگاهی مواردی در قالب تز مطرح و در نهایت بدون نتیجه به حال خود رها می شوند که این موضوع موجب می شود بضاعت علمی و عملی ما به واسطه تربیت ناصحیح هنرجویان به مرور کاهش یابد.

گفت و گو از امیرسجاد دبیریان انتهای پیام
کلید واژه ها: شورای عالی انقلاب فرهنگی – دانشگاه – انقلاب فرهنگی – استاد فرشچیان – فرهنگی – ایرانی – شورای – علمی – عالی – استاد محمود فرشچیان – اسلامی – احساس – تاریخ – مسعود سلطانی فر – محمود فرشچیان – تاریخی – خلاقیت – میراث – هنر ایرانی – کتاب – مشکل – خبرنگار – افتتاح – انتقال – وزارت – تصمیم – گزارش – توسعه – شرایط – آموزش