محمد علی خطیبی، مدیر اسبق امور بین الملل شرکت ملی نفت  در گفتگو با خبرنگار مهر در پاسخ به اینکه در آستانه بازگشت تحریم های آمریکا افزایش صادرات نفتی تا چه حد می تواند جایگزین صادرات نفت خام شود، گفت: همیشه در بازار نفت طوری نیست که به راحتی نفت ما را بخرند گاهی شرایط پیش می آید که فروش نفت در میعانات و نفت خام با مشکل مواجه شود. بنابراین کشورهایی که در پالایش سرمایه گذاری کرده اند دست برتر دارند و بهتر می توانند نفت بفروشند. به همین منظور برخی کشورها توانایی های خود را در حوزه پالایشگاهی گسترش دادند و حتی فراتر از ظرفیت شان، پالایشگاه های صادراتی ایجاد کردند.

وی ادامه داد: برخی از رقبای ما در خارج ازکشور خود نیز در زمینه پالایش سرمایه گذار کردند. عربستان، کویت و امارات علاوه بر ارتقا ظرفیت پالایشی که بیش از نیاز داخلی خودشان و صادرات است، در کشورهای مصرف کننده بزرگ صنعتی سرمایه گذاری کردند؛ به این صورت که هم در این کشورها پالایشگاه خریدند و هم در سیستم توزیع بنزین ورود کردند.

این کارشناس بین المللی صنعت نفت با بیان اینکه رقبای ما در فروش نفت خود موفق‌تر هستند، اظهار داشت: علت این موفقیت این است که هم در داخل و هم در خارج از کشور خود پالایشگاه دارند. البته ممکن است کل یک پالایشگاه را نخریده باشند و فقط سهام غالب را بخرند اما شرط می گذارند که ۱۰۰ درصد نفت خام آن را خودشان تامین کنند. بنابراین دست برتر را در بازار دارند. زیرا با این ابزارها فروش نفت برایشان راحت است.

در صادرات نفت به مشکل می خوریم/ دولت کنار کشیده است

به گفته خطیبی نکته مهم در این بین ورود دولت های این کشورها به صورت فعال به حوزه سرمایه گذاری در صنعت پالایشگاهی است؛ دولت ها با ورود به سرمایه گذاری در پالایشگاه های بزرگ دنیا، بازارهای امن و تضمین شده به خود اختصاص داده اند.

نماینده اسبق ایران در اوپک با اشاره به اینکه از آنجایی که عمده فروش ما نفت خام است و در شرایط تحریم با مشکل مواجه می شویم، افزود: در تحریم سال ۱۳۹۰، در فروش فرآورده های نفتی مشکلی نداشتیم با اینکه تحریم آن دوره بسیار سخت تر از این دوره بود. تحریم کنونی یک دهم تحریم آن زمان نیست. ولی در واردات بنزین و فروش نفت خام مشکلات زیادی داشتیم. این مساله نشان می دهد ما نیاز به سرمایه گذاری و توسعه داریم، زیرا علاوه بر اینکه می توانیم از ارزش افزوده فرآورد های نفتی استفاده کنیم، ورود به بحث پالایشگاه یک کار استراتژیک محسوب می شود و می تواند در فروش نفت خام به ما کمک کند.

به عقیده خطیبی ما حتی در کارهای عادی مثلا قراردادهای پراسیسینگ و اجاره ظرفیت مازاد در خارج هم کاری نکردیم. دولت ما خودش را کنار می کشد و می گوید بخش خصوصی (داخلی و خارجی) وارد شود.

وی درباره علل سودآور نبودن صنعت پالایشگاهی در کشور گفت: در پاسخ به سوال اینکه چرا صنعت پالایش در ایران سودآور نیست سیستم های پالایشگاه ها باید مرتب روزآوری شود. پالایشگاهی که ۵۰ درصد تولیدش نفت کوره است، نمی تواند سودآور باشد. باید فناوری های آنها به روز شود تا فرآورده مرغوب تر و با قیمت بالاتر بدهد. این در حالی است که سرعت برنامه های به روز رسانی بسیار کند است.

زمان به روزآوری بودجه تمام می شود!

مدیر اسبق امور بین الملل شرکت ملی نفت با بیان اینکه پالایشگاه های ما نیازمند به روزرسانی هستند تا نفت کوره تولید نکنند، افزود: پالایشگاه بندرعباس که نوساز است هم در حال حاضر حجم زیادی نفت کوره تولید می کند چون تا قرار است در آن قسمت نوآوری انجام شود، گفته می شود که بودجه تمام شد یا بودجه کافی نیست. از نظر فنی منطقی نیست فرآورده کم ارزش تولید کنیم. از سویی دیگر سرمایه گذاری در این بخش هم زود نتیجه می دهد چون ارزش افزوده بالا دارد.

این کارشناس صنعت نفت گفت: از طرفی، بسیاری از پالایشگاه های ما به جز یک یا دو مورد ظاهرا واگذار شده است. سوال این است که همین شستا، تامین اجتماعی، بنیاد مستضعفان و خصولتی ها چرا حاضر نیستند به جای خرید پالایشگاه های دولتی، خودشان پالایشگاه تاسیس کنند. آیا به جای فروش این ها بهتر نبود دولت آنها را برای خودش نگه می داشت و خصولتی‌ها خودشان پالایشگاه نو می ساختند؟

رانت، علت رونق صنعت پتروشیمی

خطیبی با بیان اینکه علت این استقبال کم از پالایشگاه ها نسبت به پتروشیمی ها، در رانتی است که در صنعت پتروشیمی وجود دارد، تاکید کرد: دولت به پتروشیمی ها خوراک را ارزان و نزدیک به رایگان می دهد بنابراین هر چند تولید کند است اما اگر با همان قیمتی که به ترکیه گاز می فروشیم، به پتروشیمی ها می فروختیم، مشخص می شد که چند پتروشیمی سودآور هستند. از طرفی طبق قانون برنامه هر سال می گویند باید نفت خام را به قیمت نزدیک به فوت خلیج فارس به پالایشگاه ها فروخت؛ پس طبیعی است که پالایشگاه ها سودآوری کمتری داشته باشند.

نماینده اسبق ایران در اوپک درباره وجود پول در دست مردم برای حل مشکل منابع تاسیس پالایشگاه توضیح داد: نقدینگی دست مردم نیست بلکه در بانک ها است. بانک ها هم در اختیار نظام هستند و ما از طریق بانک ها می توانیم پول ها را در جایی که می خواهیم وارد کنیم. به این ترتیب اگر بانک ها استقبال کنند اجرای پروژه تسریع می شود.

بانک ها پای کار بیایند

وی ادامه داد: ما باید بانک ها، شستا، بنیاد مستضعفین را پای کار بیاوریم و اینکه انتظار داشته باشیم مردم تزریق سرمایه کنند تا پالایشگاه ساخته شود، امری زمان بر است و به عنوان راهکار فوری نمی شود به آن نگریست، اما اگر ظرفیت اضافی  پالایشگاه ها را در خارج اجاره کنیم راه حل فوری برای حل مشکل تحریم است و چون ما با آن پالایشگاه قرارداد داریم، مشکلی برای انتقال نفت خام نداریم.

این کارشناس صنعت نفت با طرح این پرسش که ما ۱۵ الی ۱۶ سال به بخش خصوصی مجوز پالایشگاه دادیم اما کدام مجوز به نتیجه رسید، تصریح کرد: آیا این مدت کافی نیست که ثابت شود از این راه به نتیجه نمی رسیم و باید سیاست ها عوض شود. بنابراین دولت و مجلس باید وارد عمل شوند در غیر این صورت هم از ارزش افزوده محروم می شویم، هم در شرایط تحریم فشار زیادی را متحمل می شویم.