خشکسالی ، روستاهای متروکه و خالی از سکنه، درختان پسته خشک شده، چشمه ها و چاه هایی که دیگر آبی ندارند و قوچ و میش هایی که با همه این ها برای زنده ماندن می جنگند.

– جمعیت حیات وحش منصور آباد چندین برابر شده است اتفاق بزرگی که افتاده این است که گروهی که خود عامل از بین بردن حیات وحش بودند، تبدیل به حافظان آن شده اند و آنقدر هم خوب حفاظت کرده اند که جمعیت حیات وحش از 10 سال گذشته تاکنون چندین برابر شده است.

وقتی مردم خودشان در حفاظت از حیات وحش مشارکت می کنند قدرت حفاظت به نحو قابل ملاحظه ای افزایش پیدا می کند.

این ها را ظهرابی – معاون سازمان محیط زیست – می گوید و ادامه می دهد: ما در بسیاری از مناطق کشور نزدیک به 50 سال است که کار حفاظت را انجام می دهیم ولی رشد حیات وحش در مناطقی که دولتی اداره می شود به دلیل اختلاف نظرها با جوامع بومی – محلی به این شکل اتفاق نمی افتد، بنابراین سازمان حفاظت محیط زیست باید رویکرد خود را به سمت مشارکت مردمی در حفاظت اصلاح کند.

ظهرابی در ادامه به حامد ابوالقاسمی – مدیرعامل گروه دوستداران طبیعت رفسنجان – اشاره می کند و به خبرنگاران می گوید: با ایشان صحبت کنید چرا که به بسیاری از کشورهای دنیا سفر کرده و تجربه قرق های اختصاصی را در آنجا دیده است.

من هر چه قدر هم بگویم شما این برداشت را می کنید که سیاست های خودمان را توجیه می کنیم.

30 منطقه در کشور در انتظار صدور مجوز قرق اختصاصی هستند اما سوال های ما خبرنگاران از ظهرابی هنوز تمام نشده است.

از او درباره تعداد قرق های اختصاصی در کشور و برنامه سازمان حفاظت محیط زیست برای افزایش قرق های اختصاصی می پرسیم.

او توضیح می دهد که در حال حاضر پنج قرق اختصاصی در کشور داریم که حد و حدود آن ها در شورای عالی محیط زیست به تصویب رسیده است.

پروانه هایی که برای قرق های اختصاصی صادر می شود، پنج ساله است و تمدید زمان آن بستگی به رعایت تمام قوانین و مقررات در قرق های اختصاصی و بهبود وضعیت حیات وحش منطقه دارد.

در حال حاضر نیز حدود 30 منطقه دیگر درخواست مجوز قرق اختصاصی داده اند و در حال پیگیری هستیم.

به گفته ظهرابی، پس از اینکه در قرق های اختصاصی جمعیت حیات وحش افزایش پیدا کرد، سازمان حفاظت محیط زیست می تواند هر سال به میزان 4 تا 6 درصد افزایش جمعیت سالانه را مجوز شکار بدهد.

علی تیموری – مدیر کل دفتر حفاظت و مدیریت شکار و صید سازمان حفاظت محیط زیست – نیز که همراه ما آمده است در این باره توضیح می دهد: برای مثال به گروهی در استان سمنان حدود یک سال و نیم پیش، زمینی به عنوان قرق اختصاصی واگذار شد و حدود پنج سال هم هست که مشغول حفاظت از منطقه هستند ولی جمعیت حیات وحش هنوز به اندازه کافی رشد نکرده است بنابراین هنوز به آن ها مجوز شکار نداده ایم.

یکی دیگر از اعضای گروه قرق اختصاصی منصور آباد درباره هزینه های قرق توضیح می دهد: حدود 10 سال که این قرق مشغول فعالیت است.

8 سال اول هزینه های قرق را با استفاده از کمک های مردمی پرداخت می کردیم و الان دو سال است که با دریافت مجوز شکار در پرداخت هزینه ها خودکفا شده ایم.

پس از یک توقف و گفت و گوی نیم ساعته با اعضای گروه و مسئولان دوباره سوار خودروها می شویم تا داخل منطقه، حیات وحش را ببینیم.

ابوالقاسمی که به منطقه آشنا است ما را همراهی می کند و حین گشت زنی به پرسش های ما پاسخ می دهد.

به گفته او خط لوله انتقال آب شهرکرد به کرمان از منطقه منصورآباد عبور می کند.

لندفیل دفن زباله شهر رفسنجان نیز داخل این منطقه است، ویلاسازی ها هم که فراوان، ولی با تمام این ها، منطقه توانسته رشد پیدا کند و به این جا برسد چون خواست مردمی این بوده است.

در مسیر، روستاهای متروکه ای را می بینیم که زمانی حیات در آن ها وجود داشته ولی خشکسالی ها سبب شده که تمام این روستاها خالی از سکنه شود و دیگر هیچ نشانی از حیات نداشته باشد.

گونه های گیاهی منطقه که بیشتر درمنه، گز و قیچ هستند به صورت پراکنده در منصور آباد دیده می شوند.

قرق بان ها هنوز ضابط قضایی نشده اند یکی از پرسش هایی که حین گشت زنی ذهنم را مشغول کرده، این است که آیا قرق بان ها مانند محیط بان ها ضابط قضایی هستند یانه؟ این پرسش را با ابوالقاسمی در میان می گذارم.

او می گوید: متاسفانه قرق بان ها ضابط قضایی نیستند و این یکی از مشکلات اصلی است، چون بسیاری از متخلفان از این موضوع سوءاستفاده می کنند.

حین این حرف های جدی، پرنده زیبایی به رنگ های سفید و سیاه می بینیم که چک چک نام دارد.

پس از چند دقیقه از خودرو پیاده می شویم تا قرق بان ها دوربین کشی کنند و ببینند که آیا حیات وحشی نزدیکی ما هست یا خیر ولی موفق به دیدن حیات وحش حتی با دوربین هم نمی شوند.

دوباره سوارخودروها می شویم تا در منطقه گشت زنی کنیم.

قوچ ومیش و کل و بز و همچنین پرندگان و خزندگان، مجموعه حیات وحش منطقه است، البته زمانی منصور آباد زیستگاه پلنگ و یوزپلنگ نیز بوده، ابوالقاسمی می گوید: آخرین باری که پلنگ در منطقه دیده شد؛ حدود 40 سال پیش بود و حدود 13 سال پیش ردپای یوز در منطقه مشاهده شده اما گزارش ها نشان می دهد که یوزپلنگ شکار شده است.

خشکسالی حتی به درختان بومی منطقه هم رحم نکرده است.

در طول مسیر باغ ها و درخت های پسته ای دیده می شود که از آن ها فقط چوب های خشک به جا مانده.

از ابوالقاسمی می پرسم که آیا حیات وحش منصور آباد برای تغذیه خود دچار مشکل نمی شوند؟ او در پاسخ می گوید که حیات وحش برای ادامه زندگی خود به سه عامل مهم احتیاج دارند که اولین آن امنیت، بعد آب و در آخر غذا است.

اگر امنیت و آب در منطقه ای تامین باشد حیات وحش می توانند در سال های خشکسالی دوام بیاورند.

در منصور آباد نیز گاهی به صورت محدود تغذیه دستی انجام می شود ولی ما بیشتر سعی می کنیم که آب و امنیت منطقه را تامین کنیم.

در حال حرکت به سمت چشمه طبیعی منطقه هستیم.

این چشمه بهترین آب موجود در منطقه را دارد.

در مرکز منطقه نیز چشمه هایی وجود داشته ولی امروزه تمام آن ها خشک شده و به جایشان آبشخورهای مصنوعی تعبیه شده است.

ابوالقاسمی دوباره از خودرو پیاده می شود و دوربین کشی می کند تا شاید حیات وحش را ببیند و به ما نشان دهد.

ولی هنوز موفق به دیدن آن ها نشده ایم.

قطعا حیات وحش حضور چندین خودرو و تعداد زیاد انسان در منطقه را حس کرده و احساس ناامنی می کنند و خود را پنهان کرده اند.

ابوالقاسمی حین دوربین کشی به ما توضیح می دهد که در منطقه منصور آباد به دلیل حضور خودروهای بیابانی زیاد، شکار از کنار جاده ها رایج است.

در منطقه 13 آبشخور ساخته ایم.

عده ای از متخلفان محل آبشخورها را یاد گرفته اند و با خودروهای خود سر آبشخورها می ایستند و حیوان را غافلگیر می کنند.

به همین دلیل مسیرهای منتهی به آبشخورها – که مسیرهای فرعی هستند – را مسدود کرده ایم تا متخلفان نتوانند با ماشین سر آبشخورها حیوان را شکار کنند البته تعداد شکارچیان نسبت به قبل خیلی کمتر شده است اما جاده های آسفالت دور منطقه همچنان خطر شکار را افزایش می دهند.

نشانه های حضور انسان در منطقه بیشتر از حیات وحش است به محل یک چشمه طبیعی می رسیم.

زنده ماندن چشمه در منصور آباد خشک و بیابانی امید را در دلم روشن می کند.

آن طور که اعضای گروه می گویند در گذشته جمعیت آهو هم در منطقه آباد وجود داشت اما منقرض شده اند.

در اطراف چشمه زباله های پلاستیکی دیده می شود.

متاسفانه نشانه های حضور انسان در منطقه بیشتر از نشانه های حضور حیات وحش است.

رد آفرود هم حکایت از همین ماجرا دارد.

از لحاظ رفتارشناسی اگر خودرویی از روی تپه یا دره ای بگذرد قوچ و میش ها تا مدت ها از آن منطقه عبور نمی کنند چراکه نیرویی را بالاتر از خودشان حس می کنند و توانایی فرار کردن از آن را در خود نمی بینند.

پس از مدتی دوباره از خودروها پیاده می شویم اما این بار برای دیدن حیات وحش و دوربین کشی نیست بلکه به خاطر لایه سفید رنگ و عجیب و غریبی است که روی آسمان دیده ایم.

این لایه نه ابر و نه مه است بلکه آلودگی است که از مجتمع مس سرچشمه متصاعد شده است.

یکی از اعضای گروهی که ما را همراهی می کند در این باره توضیح می دهد: مس سرچشمه یک معدن بزرگ و مهم در کشور است ولی متاسفانه استانداردهای زیست محیطی را رعایت نمی کند.

رفسنجان و بسیاری دیگر از شهرهای اطراف تحت تاثیر این آلودگی قرار گرفته اند.

پساب این مجتمع نیز بسیار خطرناک و به آب شرب رفسنجان نفوذ کرده است.

لایه سفیدرنگ آلودگی مجتمع مس سرچشمه است.

زور سازمان حفاظت محیط زیست به صنایع بزرگ نمی رسد او ادامه می دهد: واقع بینانه باید نگاه کنیم.

بر اساس تجربه، زور سازمان حفاظت محیط زیست و فعالان محیط زیستی به صنایع بزرگ نمی رسد پس باید تلاش کنیم مشارکت صنایع را جلب کنیم تا مشکلات محیط زیستی خود را به حداقل برسانند.

به هر حال این مجموعه 10 هزار کارگر و کارمند دارد و اگر فشار بیاوریم که تعطیل شوند زور بیخود زده ایم.

ابوالقاسمی طی تماسی با یکی از قرق بان ها می گوید که ما رودخانه هستیم.

با تعجب اطرافمان را نگاه می کنیم و می پرسیم که آیا رودخانه ای در نزدیکی وجود دارد؟ او می خندد و پاسخ می دهد که محلی که در حال عبور از آن هستیم مسیر آب و سیلاب است که الان خشک شده است و تاکید می کند که من گفتم رودخانه یعنی خانه رود، اگر آب داشت می شد رود! راهنمای ما با یکی از قرق بان ها هماهنگ می کند تا مسیرهای بعدی حرکت مان را مشخص کنیم.

با دوربین خط لوله انتقال نفت به انبار نفت رفسنجان که از وسط منطقه گذشته است را می بینیم.

از مدیر عامل گروه دوستداران طبیعت رفسنجان می پرسم که هزینه خودروها ، دوربین ها و سایر تجهیزات خود را چگونه تامین کرده اند؟ او می گوید: اوایل فعالیتمان فقط یک خودرو و یک موتور داشتیم که با کمک های مردمی خریده شده بود اما در حال حاضر سه خودرو و دو موتورسیکلت در اختیار داریم که هزینه آن ها از طریق فروش پروانه های شکار تامین شده است.

پروانه شکار ایرانی و خارجی داریم.

سازمان حفاظت محیط زیست قیمت پایه ای را که برای پروانه های شکار خارجی اعلام کرده است 12 هزار دلار است که از این مقدار 3000 دلار آن باید به خزانه دولت واریز شود، همچنین قرق دار موظف است که 30 درصد پروانه شکار را بین جوامع بومی – محلی با قیمت پاییت توزیع کند که به نیاز شکار این جوامع پاسخ داده شود.

ابوالقاسمی پس بیان این توضیحات به کوه های روبه رویمان اشاره می کند و می گوید: اسمش بدبخت کوه است.

او ادامه می دهد: سال گذشته ما درخواست صدور 16 پروانه شکار را دادیم که 14 پروانه را فروختیم، هفت پروانه را به بومی ها دادیم و هفت مجوز دیگر را برای درآمدزایی و پوشش هزینه های منطقه به شکارچیان خارجی فروختیم.

میلاد یوسفی که مدیر گردشگری شکار قرق علی آباد و دبیر شورای مرکزی قرق های کل کشور است نیز در این بازدید همراه ما است.

او می گوید که قرق های اختصاصی در این استان هم وجود دارد.

قرق علی آباد یزد هم افزایش جمعیت حیات وحش داشته است به گفته او ، یزد در حال حاضر سه قرق اختصاصی دارد.

قرق علی آباد یکی از آن هاست که از سال 89 کار خود را به صورت آزمایشی آغاز کرد و از سال 95 کلیه قرق ها به صورت رسمی به قرق دارها تحویل داده شد.

در سال 89 قرق علی آباد 200 راس کل و بز داشت ولی در حال حاضر این جمعیت حیات وحش این قرق به 1400 راس کل و بز افزایش پیدا کرده است، همچنین وسعت منطقه 55 هزار هکتار است.

دلیل زد و خوردها بین محیط بانان و شکارچیان از زبان شکارچی که قرقبان شده خودروها توقف کرده اند تا هم استراحتی کنیم و هم منطقه را بیشتر ببینیم.

از یکی از قرق بان ها که خود سال ها شکارچی بوده درباره چرایی افزایش درگیری ها بین شکارچیان و محیط بانان می پرسم.

قرق بان قانون را مقصر می داند و می گوید: آقایان شکاربان گفته اند که 10 میلیون جریمه شکار باشد و سه میلیون آن سهم محیط بانی که شکارچی را گرفته است.

برای همین محیط بان تمام تلاش خود را می کند که شکارچی را بگیرد و شکارچی هم از کجا می خواهد 10 میلیون بیاورد؟ برای همین تمام تلاش خود را برای فرار می کند.

کسی که خانه اش نزدیک کوه است و شکار در منطقه اش از قدیم رواج داشته است خیلی آمادگی برای خطا دارد.

قانون باید بین شکارچی خوب و بد تفاوت قائل شود.

اگر شکارچی قوچ زیر پنج سال که قدرت باروری داشت را شکار کرد 20 میلیون جریمه کنید ولی کسی که قوچ بالای 6 سال را زد 3 میلیون.

کمی دیگر در منطقه گشت می زنیم با دوربین قرق بان ها اطراف را نگاه می کنیم ولی هنوز خبری از حیات وحش نشده است.

سراغ تیموری – مدیر سازمان حفاظت محیط زیست – می روم و از او می پرسم که آیا قرق بان ها ضابط قضایی می شوند یا خیر؟ پاسخ می دهد: همین الان هم با معرفی قرق بان ها به دادستان شهرستان می توانیم آنان را ضابط قضایی کنیم ولی می خواهیم کمی دیگر صبر کنیم تا افراد را بیشتر بشناسیم.

دوباره سوار خودروها می شویم.

روی دره ها چند کبک می بینیم.

خشکسالی ها روی جمعیت کبک ها تاثیر گذاشته و تعداد آن ها را نسبت به سال های پیش خیلی کمتر کرده است.

ابوالقاسمی می گوید: سال های گذشته به دلیل حضور خرگوش ها و کبک ها، جمعیت خوبی از کاراکال (یکی از هشت گونه گربه سان موجود در کشور که به عنوان سیاهگوش بیابان نامیده می شود.

) در منطقه حضور داشت ولی متاسفانه امسال به دلیل خشکسالی کبک ها زاد و ولد نکرده اند و به همین دلیل جمعیت کاراکال نیز خیلی کم شده است و امسال فقط یک کاراکال در منطقه مشاهده کردیم.

روی یکی از تپه ها رد خون قوچ می بینیم.

حدود دو هفته پیش گرگ ها قوچ ها را شکار کرده بودند و رد خون آن ها هنوز در منطقه باقی مانده بود.

ابوالقاسمی قوچی را در حال رانندگی می بیند که از بالای صخره ها در حال فرار است.

کمی جلوتر خودرویی که برای محیط بانان استان کرمان است، می ایستد و نیروهایی محیط زیست موفق به دیدیدن چندین کل می شوند.

ما نیز پشت سر آن ها می ایستیم تا حیات وحش را ببینیم.

محیط بانان با قرق بان ها شوخی می کنند که قرق بان هایتان را جمع کنید آخر هم ما توانستیم حیات وحش را ببینیم و همه با هم می خندند.

پیدا کردن حیات وحش و دیدن آن ها با دوربین برای خبرنگاران کار سختی است چرا که چشم ما مهارت چشم قرق بان ها و محیط بانان در تشخیص حیات وحش در ارتفاعات را ندارد.

با کمک آن ها موفق به دیدن کل ها می شویم و شروع به شمارش می کنیم.

بعضی ها هشت کل و برخی دیگر تا 13 کل شمارش می کنند.

دوباره سوار خودروها می شویم و مسیرمان را به سمت ده منصور آباد ادامه می دهیم.

بخشی از کوه روبه رویمان جنس متفاوتی از خاک دارد که سفید رنگ است.

ابوالقاسمی می گوید که این بخش به دره مارکش معروف است.

یک پاسگاه قرق بانی در مسیر جلب توجه می کند.

اتاقک کوچکی در دل طبیعت است که منظره فوق العاده ای دارد.

به ده منصور آباد نزدیک می شویم.

روستای متروکه ای است که به دلیل خشکسالی خالی از سکنه شده.

معماری خانه ها به سبک خانه سنتی و قدیمی کویری، گنبدی شکل است.

دور و اطراف خانه های روستایی انقدر بی آب و علف شده که حتی نمی توانم تصور کنم زمانی زندگی در آن ها جریان داشته است.

ابوالقاسمی اما خبرهای خوبی می دهد و می گوید: با اهالی روستا صحبت کرده ایم که ده را به مدت 20 سال در اختیار گروه دوستداران طبیعت رفسنجان قرار دهند تا در راستای حفاظت از منطقه منصور آباد از آن بهره برداری کنیم.

قصد داریم که قنات ها و خانه های روستایی را به همان سبک سنتی بازسازی کنیم و مجموعه ای شامل پاسگاه قرق بانی و زمین کشاورزی برای علوفه کاری بسازیم.

اقامتگاه بوم گردی قیه راویز آخرین مقصد ما در منطقه منصور آباد است؛ اقامتگاهی که به سبک معماری سنتی در منطقه ساخته شده است علاوه بر خوردنی های مرسوم از ما با بز قورمه و نان کورنو و کلمپه پذیرایی کردند.

در آخرین گفت و گویم با قرق بان ها همه آن ها به این نکته اشاره می کنند که هزینه ماهانه حفاظت از قرق منصورآباد 20 میلیون تومان است.

12 نفر قرق بان و حقوق بگیر هستند و بقیه افراد هیچ گونه دستمزدی دریافت نمی کنند.

هزینه های منطقه نیز از حق عضویت ها و مجوزهای شکار تامین می شود.

هر زمانی هم که بودجه کم بیاوریم اعضا از جیب خود پرداخت می کنند.

با ایجاد این منطقه برای افراد شهرمان اشتغال ایجاد کرده ایم، جمعیت حیات وحش منطقه مان را افزایش داده ایم و جاذبه توریستی در منصور آباد ایجاد کرده ایم.

همه این ها سودهایی است که برای ما داشته و چه چیز از این برایمان بهتر خواهد بود؟
کلید واژه ها: سازمان حفاظت محیط زیست – حفاظت محیط زیست – حیات وحش – محیط زیست – زیست – افزایش – محیط – کشور – جمعیت – شورای عالی محیط زیست – خبرنگاران – سازمان محیط زیست – منطقه – مدیر – مجوز – هایی – شکار – افزایش جمعیت – مناطق – مردم – مدیرعامل – روستاهای – خشکسالی – رفسنجان – برنامه – شکارچی – برداشت – قوانین – پروانه – متروکه